جهت مشاهده به مجموعه چکیده مقالات نخستین کنگره بین المللی علوم انسانی اسلامی کلیک نمایید.

چکیده مقالات

آیت‌الله مصباح یزدی با تاکید بر تدوین و تبیین چگونگی رسیدن به علوم انسانی اسلامی گفت: اگر ما در مقابل علوم غربی موضع می گیریم و می خواهیم دانشگاه ها را از آن پاک کنیم به دلیل نقص موجود در این علوم است که باعث انحراف می شود. ما می خواهیم این نقص ها را برطرف کنیم تا به حقیقت برسیم.

آیت‌الله محمدتقی مصباح یزدی در سخنرانی خود در سومین نشست بین‌المللی نخستین کنگره علوم انسانی اسلامی که پیش از ظهر امروز با حضور جمع کثیری از صاحب نظران بین المللی ، محققان و اساتید حوزه و دانشگاه، در موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) برگزار شد، با اشاره به برخی کاستی‌های فکری و مبنایی در علوم جدید غربی، گفت: علوم جدید غربی از جمله علم فیزیک که در برخی شاخه‌ها قائل به اصل عدم قطعیت است، مبتنی بر اصول متافیزیکی نادرستی از جمله اصل امکان تصادف است.

وی در ادامه اظهارات انتقادی خود نسبت به علوم غربی، عنوان کرد : علوم غربی بر اصول موضوعه‌ای بنا شده‌اند که باید در علوم دیگری مانند متافیزیک اثبات شوند، در حالی که اثبات نشده اند و اگر اثبات شده باشند هم اعتباری برای آن قائل نیستند، چراکه اساسا علوم غیر تجربی را معتبر نمی‌دانند.

عضو مجلس خبرگان تصریح کرد :شیوه تحقیقات علمای اسلام از گذشته بیانگر آن است که آنها ازروش تجربی استفاده می کردند و حتی عده ای ادعا می کنند که غربی ها دانش تجربی خود را از دانشمندان ایرانی گرفته اند.

آیت الله مصباح با بیان اینکه رسالت دین هدایت انسان هاست، افزود: علوم و تکنولوژی دائما در حال تغییر اند. دین نسبت به علوم غفلتی ندارد وتنها به مسیر استفاده بهتر از آن نگاه دارد.

وی تاکید کرد: ما باید موضع گیری در مقابل علوم غربی و واژه غیر اسلامی و همچنین اسلامی بودن را معنا کنیم. برای یک مسلمان علم به معنای کشف حقیقت دارای ارزش است و تعالیم اسلامی بر این بیان مبتنی است که علم را از هر کجا کسب کنیم.

رئیس موسسه پژوهشی آموزشی امام خمینی(ره) خاطر نشان کرد: اگر ما در مقابل علوم غربی موضع می گیریم و می خواهیم دانشگاه ها را از آن پاک کنیم به دلیل نقص موجود در این علوم است که باعث انحراف می شود. ما می خواهیم این نقص ها را برطرف کنیم تا به حقیقت برسیم.

وی با بیان اینکه آموزه های اسلامی دانشمندان اسلامی را طوری تربیت می کند که می توانند از این کاستی ها به دور بمانند، افزود: ما باید روشی اسلامی را انتخاب کنیم تا بتواند جلوی مشکلات را بگیرد. اثبات کاستی ها در علوم غربی می تواند کمک کند تا بدانیم چرا ما باید در علوم انسانی تحول ایجاد کنیم و نام آن را اسلامی بگذاریم.

آیت‌الله مصباح یزدی با اشاره به یکی دیگر از اشکال‌های کلی علوم غربی، افزود: علوم غربی در زمینه علوم انسانی و ارزشی از جمله علم اخلاق، سیاست و اقتصاد عملی که موضوع همه آنها انسان است به بیراهه رفته اند، چراکه احکام ارزشی در این علوم مبتنی است بر این‌که انسان را در تمام ابعادش بشناسیم، در حالی که علم ساینس تنها به بعد مادی می پردازد و ابعاد دیگر از جمله بعد روحی را که از اهمیت بیشتری برخوردار است، نادیده می‌گیرد.

وی با اشاره به نادیده گرفته شدن ابعاد دیگر انسان به جز بعد مادی در علوم غربی و تقلیل دادن بعد روحی به فعل و انفعالات ذهنی، یادآور شد: برآیند این رویکرد این است که ارزش‌های معتبر اخلاقی را نمی توان برای چنین موجودی اثبات کرد و کلا نمی توان به ارزش مستقلی دست یافت و اگر هم بشود تابع همین پدیده‌ای است که عمری کمتر از یک قرن دارد.

این متفکر برجسته اسلامی افزود: اگر توجه کنیم که انسان دارای روح است و میان روح و بدن تعاملی برقرار است، هیچ گونه حکم ارزشی درباره چنین موجودی نمی توانیم اثبات کنیم مگر اینکه هر دو بعد و نتیجه این مبنا را در نظر بگیریم که همانا زندگی جاودان و بی نهایت است، در حالی که علوم مادی از اثبات این مطلب عاجزند و چاره‌ای جز پناه بردن به علوم عقلی و متافیزیک ندارند که این علوم را نیز قبول ندارند.

وی در ادامه پیشرفت علم و رسیدن به نتیجه یقینی‌تر به ویژه در زمینه علوم انسانی را با توجه به این کاستی‌ها و کمبودها مرهون شناخت بهتر انسان و توجه به ابعاد وجودی او و فعل و انفعالات بین روح و بدن دانست و با تمایز نهادن میان آنتروپولوژی یا انسان شناسی غربی و هیومنولوژی یا انسان شناسی اسلامی، افزود: برای اثبات این امور همچنین نیازمند روش‌هایی غیر از روش تجربی و حسی هستیم که عبارتند از استدلال عقلانی، شهود عرفانی و آموزه‌های وحیانی.

آیت‌الله مصباح یزدی با تاکید بر ضرورت دستیابی به یک هستی شناسی تحقیقی به عنوان زمینه‌ای برای انسان شناسی و سپس گره‌گشایی از مسایل اخلاقی و ارزشی، گفت: برای پرداختن به این مسایل نیازمند ابزاری تازه هستیم؛ چراکه روش های تجربی تنها با حسیات سر و کار دارند در حالی که ما با اموری روبرو هستیم که فراتر از حسیات هستند و به تبع این امر، نیازمند روش‌ها و ابزارهایی توانمندتر از ابزارهای حسی هستیم.

عضو مجلس خبرگان با اشاره به اینکه این نیاز ما را وارد حوزه اپیستمولوژی می‌کند، افزود: به این منظور باید به تفصیل به معرفت شناسی بپردازیم تا دریابیم که ارزش این ادعاهای عقلی چقدر است و آیا از ادعاهای حسی ارزشمندتر هستند یا خیر و اینکه شهود عرفانی و آموزه‌های وحیانی از چه میزان ارزش معرفت شناختی برخوردار هستند.

آیت‌الله مصباح یزدی با تاکید بر ضرورت تحول در علوم انسانی به طور خاص و همه علوم، تصریح کرد: برای دستیابی به این منظور ابتدا باید حوزه معرفت شناسی را تقویت کنیم و راه های صحیح کشف واقعیت را بیابیم و دریابیم که غیر از روش های حسی راه های دیگری نیز برای کشف واقعیت لازم داریم که چه بسا توانمندتر و استوارتر هستند و سپس باید وارد حوزه هستی شناسی و جهان شناسی شویم و به مسایل متافیزیک و اصول عقلی که در فلسفه وجود دارد مانند اصل علیت بپردازیم و در نهایت به انسان شناسی روی آوریم و حقیقت انسان را دریابیم.

وی با تاکید بر اهمیت دستیابی به این سه امر در تحقیق در علوم انسانی که امروز به علم یا ساینس تبدیل شده اند و به بررسی رفتارهای انسان و ارائه توصیه های هنجاری و دستوری می پردازند، افزود: با تکمیل این سه مرحله است که می توانیم به ارزش‌های و توصیه‌های اخلاقی در حوزه های مختلف دست یابیم.

رئیس موسسه پژوهشی آموزشی امام خمینی(ره) تحول اساسی در علوم انسانی را نیازمند چنین طرح جامع و گسترده‌ای دانست که پذیرفتن آن همسو و موافق با آموزه‌های اسلامی است و افزود: اسلام راه های معرفت را مختص به حس نمی داند، بلکه راه های عقلانی را در برابر انسان قرار داده است و انسان های برجسته ای نیز هستند که از شهود عرفانی برخوردار می گردند و بالاتر از همه اینها انسان های برتری وجود دارند که از راه وحی و ارتباط با خداوند متعال برخوردارند.

آیت‌الله مصباح یزدی در پایان اسلامی سازی علوم نه برخاسته از تعصب به دین یا قومی خاص بلکه برآمده از رهنمایی و رهگشایی اسلام به سوی حقیقت دانست و تاکید کرد: ما هر راهی را که به سوی حقیقت راهنما شود بر روی چشم می نهیم و ارج می گذاریم.

بخش بین المللی نخستین کنگره بین المللی علوم انسانی اسلامی فردا ساعت ۹ صبح با حضور علامه آیت الله مصباح یزدی و صاحب نظران داخلی و خارجی در موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) برگزار می شود .

گفتنی است ، در این بخش ۱۵ نفر میهمان خارجی شرکت می کنند و تمام مقاله ها به زبان انگلیسی ارائه خواهد شد .

تندیس جایزه جهانی علوم انسانی اسلامی ویژه نوآوری و نظریه پردازی توسط آیت الله مصباح یزدی رونمایی شد.

به گزارش ستاد خبری کنگره بین المللی علوم انسانی اسلامی، بر اساس اعلام شورای سیاست گذاری هرساله جایزه جهانی علوم انسانی اسلامی به برترین نظریه و نوآوری علمی از میان جدیدترین نظریات ارائه شده در جهان و در قلمرو علوم انسانی اسلامی اعطا می شود.

در نخستین کنگره بین المللی علوم انسانی اسلامی که با حضور ۲۵ کشور برگزار شد بیش از ۶۰ مقاله از طرف صاحب نظران داخلی و خارجی ارائه گردید که در نهایت به اساس تصمیم شورای سیاست گذاری کنگره به ۴۰ مقاله برتر لوح یادبود اهدا گردید.

در مراسم پایانی کنگره بین المللی علوم انسانی اسلامی آیت الله مصباح یزدی ریاست موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره) از تندیس جایزه جهانی علوم انسانی اسلامی ویژه نوآوری و نظریه پردازی رونمایی شد.

در این کنگره بین المللی ۴۵ مقاله از سوی صاحب نظران کشورمان و ۱۵ مقاله از سوی اساتید بین المللی در کمیسیون های تخصصی ارائه و در نهایت ۴۰ مقاله حائز دریافت لوح یادبود شد.

گفتنی است، در نخستین کنگره بین المللی علوم انسانی اسلامی می توان به سخنرانی چهره های مطرح کشورمان از جمله آیت الله آملی لاریجانی ریاست قوه قضائیه و آیت الله مصباح یزدی ریاست موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره) اشاره کرد.

 رئیس موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) عصر دیروز با حضور در مراسم اختتامیه نخستین کنگره بین المللی علوم انسانی اسلامی در مرکز همایش های بین المللی صدا و سیما گفت:‌ در اسلامی سازی علوم به دنبال انجام کار تعصبی و تعمدی نیستیم بلکه می خواهیم در قالب یک حرکت علمی فعالیتی داشته باشیم وعلومی تولید کنیم که غرب تا ابد ریزه خوار ما شود.

به گزارش ستاد خبری نخستین کنگره علوم انسانی اسلامی ، آیت الله محمد تقی مصباح یزدی با تاکید بر اینکه انقلاب اسلامی ایران یکی از مهمترین پدیده های تاریخ اسلام  و نقطه عطفی برای نتایج مثبت در جهان بوده است گفت: این انقلاب موجب شکل گیری تحول سیاسی در کشور شد و نتیجه این تحول سرنگونی رژیم شاهنشاهی و پایداری رژیم اسلامی بود.

 وی  عنصر اصلی  انقلاب اسلامی را اسلامیت خواند و بیان کرد: اگر عنصر اسلامیت را از انقلاب حذف کنیم هویت آن بی معنا می شود.

 آیت الله مصباح یزدی انقلاب اسلامی ایران را معقوله ای فرهنگی خواند و ادامه داد: باورهای فرهنگی بر اساس باورها و ارزش ها است و رکن اصلی اسلام نیز مبتنی بر ارزش ها و باورهاست.

 رئیس موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) با اشاره به اینکه لازمه تحول در یک جامعه، بررسی ابعاد مختلف آن جامعه است٬ خاطر نشان کرد:  دانشگاه ها و حوزه های علمیه دو نهاد  فرهنگ ساز در جامعه هستند.

 وی ادامه داد: برای شکل گیری یک انقلاب اسلامی به معنای کامل، باید تمام ابعاد فرهنگی آن یعنی باورها و ارزش های مردم آن جامعه بر اساس مبانی اسلامی شکل گیرد.

 آیت الله مصباح یزدی با اشاره به شکل گیری ستاد انقلاب فرهنگی در ابتدای انقلاب  افزود: این ستاد  که بعدها به شورای عالی انقلاب فرهنگی تبدیل شد، عهده دار اسلامی کردن دانشگاه ها  شد و در مدتی که دانشگاه ها تعطیل شد قدم هایی در این راستا برداشته شد.

 رئیس موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) ادامه داد: در آن زمان کسانی که پیرامون این موضوع فعالیت می کردند اسلامی شدن دانشگاه ها را تربیت دانش آموزان بر اساس باورهای اسلامی را می دانستند.

 وی  عدم  آگاهی عده ای درباره اسلامی سازی دانشگاه ها را عاملی برای کاهش سرعت پیشرفت در این زمینه دانست و افزود:  دلایل شتاب منفی در این زمینه نیازمند آسیب شناسی دقیق است.

 رئیس موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) ایجاد انقلاب فرهنگی را دشوارتر از انقلاب سیاسی دانست و تصریح کرد: انجام کارهای فرهنگی نیازمند زمان است. تغییر  نظام آموزشی دانشگاه ها نیز کاری فرهنگی و نیازمند زمان و بودجه فراوان است.

 آیت الله مصباح یزدی تغییر ساختار نظام آموزشی دانشگاه ها را در گرو مدیریت صبور،آگاه و با سواد خواند و خاطر نشان کرد: وجود ۸ سال دفاع مقدس از دیگر عوامل در مسیر اسلامی شدن دانشگاه ها است چرا که اکثر دانشگاهیان کشور در آن دوران درگیر مسائل و امورات جنگ بودند.

رئیس موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) ادامه داد: تا زمانی که مسائل سیاسی بر مسائل فرهنگی سایه بیندازد، کارها به خوبی و درستی انجام نخواهد شد.

 وی  با تاکید بر اینکه طی ۳۳ سال گذشته تنها مقام معظم رهبری  به مسائلی همچون تهاجم فرهنگی و اسلامی سازی علوم انسانی توجه ویژه داشته اند افزود: برگزاری این کنگره گامی در راستای لبیک گفتن به ندای رهبر کبیر انقلاب است.

 آیت الله مصباح یزدی با اشاره به برداشت های متفاوت از اسلامی کردن علوم انسانی  اضافه کرد: برخی به اشتباه تصور می کنند اسلامی کردن علوم انسانی به معنای تغییر در روش تحقیق است. یعنی آنها باید به جای آزمایش های تجربی در آزمایشگاه  از روش نقلی استفاده کنند.

 وی یادآور شد:  اسلامی کردن علوم به این معناست که بخشی از علوم انسانی به موضوعاتی پرداخته که به طور صریح  از فلسفه غیر اسلامی گرفته شده و نمونه بارز آن می‌توان در روانشناسی و جامعه‌شناسی یافت.

 رئیس موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) افزود: در راستای این نظریه برخی از موسسات از سوی شورای عالی انقلاب فرهنگی عهده دار اصلاح و جایگزینی کتب دانشگاهی شدند که در نهایت به نتیجه درستی دست نیافتند.

 آیت الله مصباح یزدی در ادامه با اشاره به اینکه نفی علوم انسانی فعلی از دیگر اشکالات عدم اسلامی سازی دانشگاه هاست اظهار کرد: همچنان بعد از گذشت ۳۳ سال از پیروزی انقلاب اسلامی هنوز عده ای از صاحب نظران نمی دانند منظور از اسلامی کردن علوم چیست.

آیت‌الله مصباح یزدی افزود: چند روز پیش مشغول تماشای برنامه تلویزیونی بودم که در این برنامه روانشناسی روان انسان را ناشی از تعاملات مغز و اعصاب دانست و این جمله به معنای آن است که انسان روح ندارد البته فرد یاد شده هیچگونه تقصیری ندارد بلکه آن چیزی را که فرا گرفته بیان می‌کند.

عضو مجلس خبرگان گفت: یکی از کارهای اسلامی‌سازی علوم نقد کلی درباره مبانی علوم اسلامی موجود است با روش تجربی همین سخن روانشناس رد می‌شود آیا آن روانشناس یا معتقدان به این نگاه روح را در آزمایشگاه بررسی کرده‌اند.

وی افزود: کتابهای دانشگاهی که در دوران جمهوری اسلامی نوشته شده دو نظریه در مورد آفرینش جهان وجود دارد که یک نظریه را علمی دانستند که جهان در آغاز توده متراکمی بود که انفجار صورت گرفت و کیهان و منظومه‌ها پیدا شده است.

رئیس مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی(ره) گفت:‌ با این نگاه براساس تصادف سلول زنده پدید آمده و بعد بر اثر تکامل انسان پیدا شده است و اگر پرسیده شود چرا این فرضیه علمی است و در کدام آزمایشگاه بررسی شده است هیچ جوابی ندارد.

وی ادامه داد: فلسفه می‌گوید هیچ معلولی بدون علت تحقق نمی‌یابد کل کیهان‌شناسی مبنی بر این فرضیه است و دلیل عقلی ندارد. نقد کلی نسبت به همه علوم انسانی از راه روش شناسی است و در اثبات مسائل علمی نیاز به اصول موضوعه‌ای است که در فلسفه باید اثبات شود.

عضو مجلس خبرگان نقد مبانی علوم انسانی را یکی از راه های دست یابی به اسلامی سازی علوم دانست و عنوان کرد: عده ای ناآگاهانه علومی را پذیرفته اند که همسو با آیات و قرآن کریم نیست و نیازمند دانشی فراعلمی است که قدرت بررسی علت پیدایش پدیده را داشته باشد.

وی ادامه داد: بر اساس این علم دانشگاه صرفا محلی برای علم تلقی می شود و حساب دین را از دانشگاه جدا  است.

وی گفت: سکولارها براین باورند مفاهیمی مانند خدا، پیغمبر و معجزه از جنس ایدئولوژی هستند و علمی نیست و پذیرفتن آن سلیقه‌ای است مثل کسی که رنگ و عطر خاصی را بپذیرد تا نتوانیم بحث معرفت‌شناسی را حل کنیم و اصول موضوعه را اثبات کنیم اصلاً‌ معرفت علمی را نمی‌شود اثبات کرد.

آیت‌الله مصباح یزدی گفت: ما به عنوان یک فعالیت آکادمیک نه از منظر ایدئولوژی و نه از نظر تعصب به اسلام می‌خواهیم به روش علمی محض بدانیم معرفت چیست. ما ادعا داریم که مجموعه‌ای از علوم ارائه می‌دهیم که از اساسی‌ترین نکته شروع می‌شود و این علم تا معرفت‌شناسی، هستی‌شناسی و انسان‌شناسی صحیحی نداشته باشد قابل بحث نیست.

رئیس موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)  بیان کرد:  تا زمانی که ساحت های وجودی انسان را نشناسیم موفق به درک روح در انسان نخواهیم بود و آن را انکار می کنیم، یعنی با شناخت ایدوئولوژی می توانیم ریشه ای ترین مسال انسان را شناسایی کنیم.

آیت الله مصباح یزدی اصلاح مبانی را مهمترین گام در راستای اسلامی سازی دانست و گفت:  علوم که مبتنی بر اصول موضوعه غیر الهی هستند باید اصلاح شود.

وی ادامه داد: در اسلامی سازی علوم به دنبال انجام کار تعصبی و تعمدی نیستیم بلکه می خواهیم در قالب یک حرکت علمی فعالیتی داشته باشیم وعلومی تولید کنیم که غرب تا ابد ریزه خوار ما شود.

رئیس موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) ضمن ابراز امیدورای از برگزاری  این کنگره  افزود: امیدورام با برگزاری این کنگره جامعه باور کند که توان تولید و حرکت در این زمینه را دارد.