جمعیت و پیشرفت به سوی تمدن نوین اسلامی

بسم الله الرحمن الرحیم

 سخنرانی حجت الاسلام والمسلمین رضا غلامی، رئیس مرکز پژوهش های علوم انسانیِ اسلامی صدرا

در همایش جمعیت و پیشرفت به سوی تمدن نوین اسلامی، قم- مدرسه عالی دارالشفاء، 4/7/92

امروز، موضوع جمعیت برای ما یک موضوع حیاتی و استراتژیک محسوب می شود. تأکیدات صریح و پی در پی رهبر معظم انقلاب اسلامی در این زمینه، از اهمیت فوق العاده این موضوع حکایت دارد. ما در یک برهه زمانی، لازم بود تا در جهت مصالح کشور سیاست کنترل جمعیت را تا دست‌یابی به یک هدف کمّی مشخص، اجرا کنیم اما با وجود تحقق این هدف تا سال 1372، به علت یک غفلت تلخ مدیریتی و نبود کنترل‌های لازم، به غلط، اجرای سیاست کنترل جمعیت را ادامه دادیم. البته مجامع بین‌المللی هم برای مدیران ما به خاطر جدیت و قاطعیت در اجرای این سیاست، کف و سوت می‌زدند و چه بسا می‌دانستند، ما به دست خودمان در حال درست کردن یک گرفتاری بزرگ برای کشورمان هستیم؛ گرفتاری‌ای که قطعاً امروز دشمن از آن خوشنود است.

بعضی‌ها نمی خواهند این مسأله را جدی بگیرند. باید از مسئولان بپرسیم، پس از شنیدن نخستین هشدار مقام معظم رهبری در این زمینه تا این تاریخ، چه کرده اند؟ اشتباه نکنید! ما معتقد نیستیم عادی شدن وضعیت کشور در موضوع جمعیت کار ساده ای است و ظرف 3-2 سال معجزه‌ای رخ خواهد داد. روشن است که اصلاح وضعیت، ابعاد گوناگون و پیچیده ای دارد و زمانبر است؛ اما مهم این است که ببینیم کار با نهایت پختگی و استحکام شروع شده و به طور قوی در حال پیش روی است. این روزها، اطلاعاتی منتشر می شود که حاکی از بی اعتنایی برخی دستگاه‌ها نظیر بخش‌هایی از وزارت بهداشت به این موضوع و اصرار بر تداوم سیاست‌های غلط قبلی است. بعضی از کارشناسان اعتقاد دارند، در سال‌های اخیر، نه تنها مصرف بودجه کنترل جمعیت در وزارت بهداشت کاهش نیافته، بلکه در سال گذشته افزایش هم یافته است. امیدواریم این اطلاعات اشتباه باشد و وزیر محترم بهداشت- که فرد متدین و دلسوزی هستند- توضیحاتی را ارائه کنند که نگرانی‌ها از عملکرد وزارت بهداشت در موضوع جمعیت رفع شود. آنچه مسلم است، جامعه پزشکی کشور، یک جامعه متدین و دلسوز است و به دلیل دلبستگی عمیقی که به سرنوشت کشور دارد، قطعاً به رسالت تاریخی خود در این زمینه عمل می کند و اجازه نمی دهد بعضی با افکار غلط و عقب مانده، مانع از تحقق این رسالت بشوند.

البته هنوز قانون سابق، یعنی قانون کنترل جمعیت لغو نشده است. واقعاً مجلس محترم چه توجیهی برای عدم لغو این قانون دارد؟ درخواست بسیاری از دلسوزان کشور از مجلس شورای اسلامی، لغو سریع این قانون و سرعت بخشیدن به بررسی و تصویب قانون جدید است؛ هرچند، همانطور که رهبر معظم انقلاب اسلامی، سی ام تیرماه امسال در دیدار کارگزاران نظام فرمودند، پیش نویسی که برای قانون جدید تهیه شده است، پاسخگو نیست. برای عادی کردن شرایط و رفع معضل جمعیت، به قانون قوی تری نیاز داریم. قانون جدید جمعیت، باید علاوه بر جامعیت و واقع بینی، ضمانت های اجراییِ لازم را برای رسیدن به اهداف جدید پیش بینی کند و کشور را در یک زمانبندی مشخص به شرایط مطلوب برساند. به نظر ما، مجلس برای تهیه یک قانون پاسخگو برای افزایش جمعیت، می بایست از ظرفیت های علمی و کارشناسی حوزه های علمیه و دانشگاه ها استفاده نماید؛ به ویژه در حوزه علمیه قم این آمادگی برای کمک به مجلس شورای اسلامی کاملاً مشاهده می شود.

بعضی ها امروز شبهه سستی را مطرح می کنند. می گویند، تلاش جدی برای افزایش جمعیت، زمینه مرگ و میر مادران را فراهم می کند! این چه سخن پوچی است؟ هم اکنون به برکت انقلاب اسلامی، سطح بهداشت و سلامت زنان در ایران در مقایسه با بسیاری از کشورهای پیشرفته، سطح قابل قبولی است. نظام بهداشتی- درمانی ما از سلامت مادران به خوبی محافظت می کند. از طرف دیگر، چه کسی گفته زنان بیمار، و به طور کل، کسانی که از شرایط جسمی لازم برای فرزندآوری برخوردار نیستند تحت ریسک قرار خواهند گرفت؟ روشن است که سیاست جدید جمعیتی در ایران، یک سیاست صد در صد عقلانی است و برعکس آنچه بعضی القاء می کنند، می تواند به ارتقاء سلامت مادران کمک کند.

باید توجه داشت که عوامل گوناگونی در کاهش جمعیت موثر بوده است. از نظر ما، مهم ترین عامل، رواج سبک زندگی غربی در کشور- به ویژه طی دو دهه اخیر- است. آن نقطه کلیدی در سبک زندگی غربی که در موضوع کاهش جمعیت ایفای نقش می کند، تشویق انسان ها به عافیت طلبی و لذت جوییِ افراطی است. سبک زندگی غربی، جوانان ما را به تک فرزندی تشویق می کند چراکه تعدد فرزند را با عافیت طلبی و لذت جویی در تعارض می بیند. همین تک فرزندی، خانواده ها را با انواع مشکلات روانی و تربیتی روبرو کرده است. البته سبک زندگی غربی، کشورهای غربی را هم سالهاست با مشکل پیری جمعیت روبرو کرده است. بعضی از کشورهای اروپایی، در حالیکه ما را به کنترل جمعیت ترغیب می کنند، برای مقابله با پیری جمعیت، تدابیر دقیق و برنامه های مفصلی را پیش بینی کرده اند. بهرحال ما معتقدیم یکی از کارهای لازم در کشور ما برای اصلاح وضعیت جمعیت، مقابله فرهنگی با سبک زندگی غربی و در نقطه مقابل، اشاعه سبک زندگیِ مترقی اسلامی است.

خوب، این نشست ارزشمند در حوزه علمیه قم و با حضور جمعی از علماء و فضلای گرانقدر و طلاب عزیز که به امور تبلیغی اشتغال دارند برگزار شده است. علماء و روحانیون ما در طول تاریخ، همواره در جهت تحقق مصالح و منافع ملی تلاش کرده اند. اگر عمده روشنفکران غربزده در تاریخ معاصر ایران به ملت خیانت کرده اند و جاده صاف کن قدرت های سلطه گر غربی برای غارت منابع و تهاجم فرهنگی به ایران بوده اند، قاطبۀ روحانیت شیعه در ایران، مستمراً در جهت قطع دستان بیگانه از مقدرات کشور و حفظ استقلال و عزت مردم مسلمان ایران تلاش کرده و حتی در این راه، بسیاری به درجه رفیع شهادت نائل آمده اند. اساساً، رمز پیوند ناگسستنی مردم ایران با علماء و حوزه های علمیه نیز به خاطر همین نقش برجسته ای است که روحانیت در ایران بر عهده داشته و انشاء الله خواهد داشت.

امروز کشور عزیز ما، یعنی قطب عالم تشیع و تنها پایگاه قدرتمند اهل بیت (ع) در جهان، با معضل کاهش جمعیت روبروست و طبیعی است که روحانیت نمی تواند بی تفاوت باشد. شک نباید کرد که در این موقعیت، فرزند آوری برای متدینین، وآنهایی که دغدغه دین و وطن دارند، یک تکلیف شرعی و ملی است. البته ممکن است تعدد فرزندآوری برای بعضی خانواده ها با دشواری هایی هم همراه باشد، اما روشن است که برای متدینین، تحمل این دشواری ها در جهت هدف مقدسی که قرار است به آن برسند، آسان است و خداوند هم «من حیث لا یحتسب» به آنها کمک می کند.

عزیزان، امروز توقع مشخص از روحانیون دلسوز این است که از تمام توان خود برای روشنگری در موضوع جمعیت، و تشویق مردم به فرزندآوری استفاده کنند. ما به یک نهضت روشنگری در این زمینه نیاز داریم. باید توجه داشت که جمعیت معقول، یکی از مولفه های قدرت محسوب می شود و اسلام هم این واقعیت را کاملاً تایید می کند. آمارهایی وجود دارد که حاکی است، از زمان طرح موضوع جمعیت از سوی رهبر معظم انقلاب اسلامی تا این تاریخ، جمعیت کشور با تغییرات مثبتی مواجه شده است. این آمارها امیدوار کننده است و نشان می دهد، اگر بخواهیم می توانیم به یاری خداوند متعال بر این معضل غلبه کنیم. در پایان، جا دارد از معاونت محترم تبلیغ و آموزش های کاربردی مرکز مدیریت حوزه های علمیه و همچنین شورای فرهنگی و اجتماعی زنان که بانی این نشست هستند سپاسگزاری نمایم.

والسلام علیکم و رحمه الله و برکاته.