به گزارش روابط عمومی مرکز صدرا به نقل از مجمع عالی علوم انسانی اسلامی، آیتالله حسن آقا نظری امروز در نشست تخصصی تبیین نظریه اعتباریات علامه طباطبایی و تداوم آن در علوم انسانی اسلامی، در دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم درقم با اشاره به مقاله ادراکات اعتباری علامه طباطبایی گفت: ایشان در این مقاله بیان می کند که اعتباریات به دو قسم اعتباریات ماقبل و ما بعد اجتماع تقسیم میشود و در ادامه به اعتباریات ما بعد اجتماع می‌پردازد.
وی افزود: ایشان بیان میکند که اعتباریات بعد الاجتماع، بی شمار هستند؛ ثانیا این اعتباریات در حال گسترش مستمر هستند؛ همچنین این اعتباریات در عالم اعتبار، از واقعیتها به حساب میآیند؛ نکته دیگر آنکه این اعتباریاتی که در عالم اعتبار، به وجود آمدهاند، آثار واقعی هم دارند.
استاد حوزه و دانشگاه بیان کرد: به عنوان مثال، زوجیت از اعتباریات بعد از اجتماع است؛ یعنی ما مرد را زوج و زن را زوجه اعتبار می کنیم و این اعتبار را برای زوجیت اعلام و ابزار میکنیم؛ این زوجیت که اعتباری است، آثار واقعی به دنبال خود دارد و البته آثار اعتباری دیگری نیز با خود دارد.
پژوهشگر حوزه علوم انسانی و اسلامی یادآورشد: وقتی که میگوییم که مثلا این امر اعتبار میشود، این اعتبار بیان شده و مفروض شده، صرف اعتبار نیست که در عالم فرض باقی بماند، بلکه آثار واقعی را ایجاد میکند.
ررئیس پیشین پژوهشگاه حوزه و دانشگاه گفت: به عنوان مثال، ما میپذیریم که ما مالک یک شی هستیم؛ پس مالکیت که امری اعتباری است باعث می شود که جامعه مالکیت ما را بپذیرد؛ این امر برای آن است که زندگی خود را بدون دغدغه بگذرانیم زیرا اگر مالکیت پذیرفته نشود، تداخلات و تعدی ها بوجود میآید؛ مرحوم علامه بیان میکنند که اعتباریات بعدالاجتماع، در عالم اعتباریات، واقعی هستند.
وی افزود: کلمه نهادها در زبان فارسی به خوبی مورد توجه قرار نگرفته است؛ کلمه نهادها مشابه فرهنگ است که معانی متفاوتی دارد؛ اولین کسی که از کلمه نهاد را مطرح کرد یک اقتصاد دان بود و از پی وی دیگران نهاد را به معانی دیگر معنی کردند؛ اولین گروه را نهادگرایان قدیم گویند و افرادی چون نورس را نهادگرایان جدید می‌نامند.
رئیس مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بیان کرد: نورس بیان کرد که موضوع کار علوم اجتماعی، قواعد رفتارهای اجتماعی است؛ وی به جای کلمه اعتباریات از قواعد رفتارهای اجتماعی استفاده کرد؛ پس از وی، «وینچ» به عنوان دانشمندی که رویکرد جامعه شناسی داشت، بیان کرد که این قواعد را باید جنس شناسی کرد و از امور فرضی نام برد که دارای چارچوب هایی هستند که رفتار انسان را مشخص می کنند.
پژوهشگر حوزه علوم انسانی و اسلامی یادآورشد: وینچ در ادامه بیان کرد که تمام رفتارهای اجتماعی از جمله رفتارهایی که در خانواده و قسمت های مختلف جامعه شکل می گیرد دارای قواعدی هستند که علم الاجتماع باید از این قواعد استفاده کرده و علوم را روی این قواعد پایه گذاری کند.
رئیس پیشین پژوهشگاه حوزه و دانشگاه گفت: از نظر وینچ قواعد اجتماعی، به دو شکل هستند از جمله مالکیت و زوجیت و ریاست و حکومت؛ ولی برخی از آنها از مقوله اعتباریات نیست؛ از جمله اینکه باید از دست راست حرکت کنیم و با قاشق غذا را از پشت سر وارد دهان نکنیم.
وی افزود: اشتباه او آن بود که تصور می کرد همه قواعد، اعتباری هستند؛ یک نوع قواعد هستند که به تعریف می پردازند؛ اما اینکه ایستادن پشت چراغ قرمز، به حساب آمدنی است؛ یعنی اعتباری است که ما را به کاری وادار می کند.
استاد حوزه و دانشگاه بیان کرد: اشتباه وینچ آن بود که مطلق قواعد را اعتباریات می دانست؛ نورس نیز این اشتباه را داشت ولی کسی که از بین نهادگران، این دو مقوله را از هم تفکیک کرد، فیلسوفی به نام «سرل» بود که از قواعد تنظیمی و تقویمی نام برد؛ قواعد تنظیمی به قواعد تعریف کردنی می‌پردازد و تقویمی آن مرتبط به همان مباحثی است که علامه طباطبایی از آن به عنوان اعتباریات بعد الاجتماع نام می برد.
پژوهشگر حوزه علوم انسانی و اسلامی یادآورشد: وقتی از علم اقتصاد اسلامی نام می بریم باید از واقعیات سخن بگوئیم؛ این اعتباریات بعد الاجتماع در عالم اقتصاد، همان واقعیتهای اقتصادی هستند؛ کار علم نیز جستجوی واقعیت اجتماع است.
رئیس پیشین پژوهشگاه حوزه و دانشگاه گفت: وقتی پول را در علم اقتصاد مطرح میکنیم به بازار سرمایه و جریان پول می پردازیم؛ در اینجا قرارداد و اعتبار می کنیم که کسی پول را به شخص دیگر میدهد و از آن بهره می گیرد، بدون اینکه به سرنوشت آن پول حساس باشد؛ رابطه دیگر آنکه پولی میدهیم و جنسی را میگیریم و هر دو مالک جنس و پول خواهیم بود؛ اگر جریان پولی در کشور در رابطه ربا شکل میگیرد، آثار خاص خود را در شکل گیری توزیع درآمد دارد.
وی افزود: آمریکا ۷۰ سال جریان پول را بر اساس بهره شکل داده است و به همین دلیل بخش عمده این تولید ملی به یک بخش از جامعه می رسد و اکثر این سرمایه ازاکثر مردم دریغ شده است؛ جریان پول در جامعه، بر اساس نوع اعتباری که انجام می دهیم آثار خاص خود را خواهد داشت.
استاد حوزه و دانشگاه بیان کرد: واقعیت های اجتماعی واقعیت هایی هستند که در مقوله اعتبار هستند و آثار واقعی هم به دنبال خود دارد؛ علم اقتصاد اسلامی این واقعیت ها را باید تحلیل کند و متغیرهای مستقل و تابع آن را مشخص کند و اعتبار سنجی آنها را نیز انجام دهد تا در نهایت به علم اقتصاد اسلامی برسیم.