هفتمین نشست از سلسله نشست‌های ایده‌پردازی و نوآوری در علوم انسانی اسلامی (نشان) با حضور اساتید و پژوهشگران حوزه اقتصاد اسلامی با عنوان «بررسی و تعیین متولی زکات در دوران حکومت اسلامی و تفاوت آن با زمان عدم وجود آن» مورخ ۹۵/۵/۱۷ از ساعت ۱۸ ـ ۲۰ در سالن جلسات دفتر منا در قم برگزار شد.
در ابتدا دکتر سیاه‌پوش (قائم مقام دبیرخانه دائمی کنگره بین‌المللی علوم انسانی اسلامی) به اساتید و دانش‌جویان محترم خوش آمد عرض کرد و گفت: در مرکز صدرا چند سطح برای پژوهشگران در نظر گرفته شده است؛ که یکی از سطوح، سطح ایده‌پردازی است؛ یعنی ایده‌ای که نیاز به رشد دارد و در همین راستا نشست‌های ایده‌پردازی و نوآوری در علوم انسانی اسلامی (نشان) برگزار می‌گردد که در این جلسات اساتید نظرات پیشنهادی خود را در جهت رشد ایده‌پرداز ارائه می‌دهند.
سپس ایده‌پرداز محترم جناب آقای جعفر کوشکی (پژوهشگر اقتصاد اسلامی) مقاله خود را ارائه دادند و خاطرنشان کردند که بررسی اجمالی متن سیاست‌های مطرح‌شده در سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی نشان می‌دهد که سیاست هفدهم از بیست‌وچهار سیاست اصلی در آن به بخش مالیات و کارآرایی مالیاتی اختصاص داده شده است. از مهم‌ترین منابع مالیاتی دولت اسلامی زکات بوده که دچار چالش‌ها و مسائل فراوانی می‌باشد.
در این نوشتار ضمن بررسی نظرات مختلف فقهای متقدم پیرامون متولی دریافت زکات در دوران حضور و عدم حضور امام در جامعه اسلامی، در پایان با بررسی وضعیت موجود و بیان آسیب‌های به وجود آمده بر اساس وجود دستگاه‌های موازی دریافت زکات، طبق نظر فقهای متقدم اثبات می‌گردد که تنها متولی دریافت زکات در دوران حکومت اسلامی ولی امر و امام المسلمین بوده و پرداخت زکات به فقهای امین از شیعه تنها نظر تعدادی از ایشان برای دوران فقدان حکومت می‌باشد و در دوران وجود حکومت باید جای خود را به متولی اصلی زکات بدهد.
در ادامه حجت‌الاسلام دکتر حسن آقا نظری (عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه)، یکی از اساتید داور نشست، به نقد و بررسی پرداختند و گفتند این موارد باید مدنظر قرار بگیرد:
- شما باید مبنای فقهی را تقویت کنید. بحث فقهای متقدم را خوب مطرح کرده‌اید ولی فقهای معاصر را خوب مطرح نکرده‌اید.
- نظر صاحب عروه در رابطه با زکات چنین است: اگر فقیه به نحو وجوب این امر را خواست و فرد مقلّد او باشد، بر مکلّف واجب می‌شود. در صورتی که نظر امام خمینی ره چنین نیست. ایشان معتقد است: اگر فقیه مطالبه کرد، بر فرد مکلّف واجب نیست، مگر این‌که حکم حکومتی باشد. و اگر حکم حکومتی باشد، بر همه افراد جامعه واجب است؛ بنابراین فرق این فقها در حکم حکومتی است و شما باید بر روی این مسئله کار کنید.
سپس حجت‌الاسلام دکتر توسلی (عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی ره)، یکی دیگر از اساتید داور، گفتند: بررسی متولی زکات زمانی اهمّیت پیدا می‌کند که موارد مشمول زکات تعمیم بیابد وگرنه در حالت کنونی با وجود نُه مورد موجود، مقدار زکات این قدر ناچیز است که بحث پیرامون آن اهمّیتی پیدا نمی‌کند.
وی در ادامه افزود: اگر عنوان مقاله شما عوض شود، بهتر است؛ زیرا روش این کار، اجتهادی است و روش آن هم رجوع به منابع است. با توجه به شرایط جنابعالی، پیشنهاد می‌شود روشتان توصیفی ـ تحلیلی باشد و نظر فقهای متقدم و معاصر را بیاورید و نظر خودتان را نیز بیان کنید.
در پایان نشست، آقای کوشکی از اساتید محترم تشکر نمودند و پیرامون اهمّیت متولی زکات بیان کردند که پیش‌فرض مقاله، تعمیم موارد مشمول زکات با توجه به اختیارات ولی امر بوده است که در مقاله‌ای دیگر بحث آن را بیان نموده‌ام؛ و موارد گفته‌شده دیگر در اصلاح مقاله مدنظر قرار می‌گیرد.
