دبیر سومین کنگره بین المللی علوم انسانی اسلامی، با اشاره به ویژگی های تحول در علوم انسانی، تحول در این علوم را نسبت به سایر رشته ها و علوم دیگر بسیار دشوارتر خواند.
به گزارش خبرنگار «طلیعه» برنامه «پگاه تحول» ویژه برگزاری سومین دوره از کنگره بین المللی علوم انسانی اسلامی، شنبه شب، نهم آبان ماه با حضور دکتر عطاء الله رفیعی آتانی، دبیر این کنگره و دکتر فرزاد جهان بین، دبیر شورای سیاست گذاری کنگره از آنتن شبکه چهار سیما پخش شد.
بر پایه این گزارش، رفیعی آتانی در ابتدای این برنامه با بیان اینکه بعد از پیروزی انقلاب اسلامی از دو منظر و با یک نگاه تحول خواهانه در علوم انسانی مواجه شدیم گفت: این نگاه از سوی گفتمان انقلاب اسلامی بود و منظر نخست آن منظر بنیادی و فلسفی بود یعنی یک سری سوالات اساسی در مورد مبانی علوم انسانی وجود داشت و منظر دوم از حیث کاربردی بود.
وی ادامه داد: در آن زمان چالش دومی که علوم انسانی با آن رو به رو شده بود این بود که آیا اساسا علوم انسانی متعارف می تواند مسایل جامعه ما را حل کند. در واقع پاسخ انتقادی به این دو پرسش بود که روند تحول به علوم انسانی در کشور را رقم زد، این ضرورت و واقعیت در مراحل مختلف تاریخ این سی و پنج ساله در نمودهای مختلفی خود را نشان می داد و شاید نقطه آغاز آن بحث انقلاب فرهنگی، پس از آن وحدت حوزه و دانشگاه، تولید علم بومی، جنبش نرم افزاری یا بحث الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت بود که همه گویی اشاره ها و نمادهایی از همان یک واقعیتی بود که روزهای نخستین پیروزی انقلاب خود را نشان می داد.
دبیر سومین کنگره بین المللی علوم انسانی اسلامی با تاکید بر اینکه در این مسیر دستاوردهای علمی فراوانی داشتیم، تصریح کرد: از نظر من مهتر از دستاوردهای علمی نیروی انسانی صاحب نظری بود که در این سی و اندی سال پس از انقلاب اسلامی در حوزه های علمیه و دانشگاه ها در بستر همین ضرورت تربیت شدند، البته نهادهای عملی نیز به وجود آمدند و در هر دوره ای خروجی این تلاش علمی و عملی به نحوی نشان داده می شد؛ کتاب ها، مجلات، موسسات، رشته های علمی هرکدام به اندازه ظرفیت خودشان دستاوردهای مراحل مختلف این تلاش علمی را نشان می دادند.
رفیعی آتانی در ادامه به جریان شکل گیری کنگره علوم انسانی اسلامی اشاره کرد و گفت:ضرورت برگزاری کنگره بین المللی علوم انسانی اسلامی پس از برگزاری دو همایش الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت بود که برای ما ایجاد و روشن شد، ما در ذیل این دو همایش که عمدتا ناظر بر اداره کشور بود و مسئولیت آن کار هم به عهده ما بود به نتیجه روشنی رسیدیم مبنی بر این که پیش از آنکه از الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت صحبت کنیم به بحث بنیادی تری نیاز داریم که همان بحث علوم انسانی است.
وی با اشاره به دستاوردهای حوزه علمیه قم در حوزه علوم انسانی و پیشرفت های چشمگیری که در این رابطه در سطح حوزه مشاهده می شود، ادامه داد: دستاوردهای علوم انسانی به نظر من پیشرفته تر از سایر دستاوردها در دیگر حوزه ها و عرصه های علمی است، معنای سخن من این است که ما از منظر تربیت نیروی انسانی و از منظر دستاوردهای علمی نسبت به آنچه که در گذشته بوده ایم چنین وضعیتی را داریم ضمن اینکه با وجود همه دستاوردها همچنان راه طولانی را پیش رو داریم.
دبیر سومین کنگره بین المللی علوم انسانی اسلامی در ادامه این برنامه با اشاره به اینکه از منظر دانشگاه های کشور هم نسل جدید و جوان انقلابی و متدین داریم، گفت: ما توامان هم این ظرفیت را در اختیار داریم و از سوی دیگر مجموعه تلاش های علمی این جوانان را داریم که زیر نظر اساتید خبره دانشگاه متبلور شده است که همه این موارد سبب شد تا شرایط خوبی برای کنگره علوم انسانی اسلامی رقم زده شود یعنی این ترکیب در آن زمان در ادبیات علمی کشور نبود اما با طرح موضوع احساس کردیم که چه استقبال خوبی در جامعه نسبت به علوم انسانی اسلامی وجود دارد.
رفیعی آتانی تصریح کرد: امروز آمار مجموعه افرادی که در این دوره با آنها ارتباط گرفتیم بیش از دو هزار استاد و پژوهشگر است و فکر نمی کنم در هیچ حوزه کاری علمی چنین اتفاقی بوده باشد ضمن اینکه ما این مجموعه را در مداری واحد سامان دادیم.
دبیر سومین کنگره بین المللی علوم انسانی اسلامی با اشاره به اینکه فرایند تحول دستوری و ابلاغی نیست در مورد علوم انسانی فعلی دانشگاه ها و گره های موجود در آن سخن گفت و و تصریح کرد: بخشی از این مساله هویداست، بخشی از آن را باید در ضرورت طرح این مباحث جست وجو کنیم، ما در حال حاضر در حوزه علوم انسانی در یک دوره گذار قرار داریم، همچنین از منظر مبانی و کاربردها به علوم انسانی متعارف معتقدیم و از جهتی هنوز به آن علوم انسانی مطلوب دست پیدا نکرده ایم به نحوی که با اعتماد به نفس آن را در جریان تصمیم گیری های فردی و ملی به کار بگیریم پس شاید یک خویشتن داری وصبوری را می طلبد تا از دوره های گذار علبور کنیم.
وی با بیان اینکه در سایر حوزه های علمی با چنین مساله ای رو به رو نیستیم، گفت: تقریبا تکلیف روشن است، در یک پارادایم جاری علم در حال تولید است و در این فرایند، علم از تولید تا حل مساله و حتی تولید محصول به خوبی شناخته شده است و کار به شکل روتین انجام می شود. به بیان دیگر اینکه آنجا با سوالات پارادایمیک و مبنایی رو به رو نیستیم یعنی این نیست کسی که در رشته علمی سالها زحمت کیده یکباره به سوالی بنیادین جواب دهد و بعد مجبور شود که با پاسخ به آن مسیر زندگی علمی اش را عوض کند.
رفیعی آتانی ادامه داد: ما واقعا در چنین شرایطی هستیم ، وقتی که این مسایل را به بسیاری از موارد دیگر اضافه کنید مساله جدی تر می شود، واقعیت تلخ این است که ظرفیت استعدادی جامعه دارد وارد رشته های فنی می شود یعنی بالاخره علم کار نخبه است تولید علم کار آدم نخبه است، البته منظور این نیست که از دیگران ساخته نیست یا اینکه از اول معلوم باشد که چه کسی نخبه است اما مساله آن است که این دستیابی به نظریه علمی باید از سوی کسانی باشد که نخبگی علمی داشته باشند، وقتی که عمده نخبگان علمی کشور وارد رشته های فنی می شوند نمی توانید انتظارداشته باشید که دستاوردی که در آن رشته ها داریم در رشته های علوم انسانی هم داشته باشیم.
دبیر سومین کنگره بین المللی علوم انسانی اسلامی تصریح کرد: اما منظر سوم این است که تحولات انسانی در علوم انسانی بسیار دشوارتر از سایر علوم است، مسایلی انسانی پیچیده است و روانی حوزه های علمی فنی قابل حل نیست، وقتی که مسایل انسانی مطرح می شود حتما با پدیده های چند لایه مواجه می شوید که این لایه ها هم با هم ارتباطات متقابل دارند و مساله ای از دل این لایه ها بیرون می زند وباید آن را حل وفصل کنید.
وی گفت: مسایل انسانی خاص جوامع انسانی است که در دریایی از ارتباطات آفریده می شود، حال مهمتر اینکه موضوع علوم انسانی موضوع متغیر و سیالی است، به خاطر دارم زمانی یکی از دوستان ما در صدا وسیما می گفت: ما کار پژوهشی می کنیم که نیازهای مردم را در یک حوزه ای بفهمیم و تازه وقتی که متوجه می شویم میبینم که مردم عوض شند، حال تصور کنید که در اکثر حوزه های زندگی همین رویکرد وجود دارد و ما بعد از پژوهش می بینیم که موضوع عوض شده است، بنابراین در علوم انسانی خود موضوع مورد مطالعه قرار می گیرد.
رفیعی آتانی در ادامه مباحث خود به تخصص وزرای علوم بعد از انقلاب اسلامی اشاره کرد و گفت: نکته جالب اینجاست که وقتی رشته وزرای علوم بعد از انقلاب را مرور کنیم در هیچ دوره ای تقریبا وزیر علوم از تحصیل کرده های علوم انسانی نیست به جز دوره بسیار کوتاهی که آقای شریعتمداری در این جایگاه بودند. این پیام و علامت بالینی خوبی است که نشان می دهد که حوزه سیاستگذار و مدیریت دولتی به تولید مدیریت آموزش علم در ایران چه نگاهی دارد چون این افراد در این مسند هستند که جهت گیری های علمی کشور را تعریف می کنند.
وی در ادامه به برنامه ها و محورهای سومین کنگره بین المللی علوم انسانی اسلامی اشاره کرد و گفت: کنگره بین المللی علوم انسانی اسلامی از سوی وزارت علوم علمی پژوهشی ارزیابی شد بنابراین پایین ترین سطح مقالاتی که ارایه می شود باید با شاخص های مقالات علمی پژوهشی بوده و حداقل نمره را بر این اساس داشته باشد و به طور طبیعی در میان مجموعه مقالاتی که با این نصاب پذیرفته می شوند باید مقالاتی برگزیده و ارائه شوند که با همین ملاک در رتبه های بالاتری قرار داشته اند.
دبیر سومین کنگره بین المللی علوم انسانی اسلامی با اشاره به برنامه های روز افتتاحیه کنکره گفت: در روز افتتاحیه نود و دو مقاله در چارچوب ۱۰ کمیسیون تخصصی ارایه می شود که از این میان هشت کمیسیون در حوزه رشته های علوم انسانی و دو کمیسیون با ماهیت میان فرارشته ای ارایه می شود و در واقع دبیرخانه کنگره این کمیسیون ها را دائمی قلمداد کرده است.
وی ادامه داد: اما سطح دیگر کار ما در روز افتتاحیه کنگره مربوط به کتاب «نظریه» است که در برنامه افتتاحیه رونمایی می شود. تلقی ما از نظریه آن است که نظریه نوعی گسترش و توسعه نظریات بنیادین علوم است، در مقالات عملی پژوهشی نیز عمدتا فضا این است که یک نظریه مبنا و مورد ارزیابی واقع می شود. ما در نظریه پردازی دنبال این هستیم که رویکرد مبنایی تر دیده شود و چارچوب نظری کار گسترش یابد. اساسا وقتی که از نظریه پردازی صحبت می کنیم باید به منطق درونی آن و نوع شمول و همچنین قدرت و دقت استنادش به اسلام توجه کنیم.
رفیعی آتانی در ادامه در تشریح برنامه های افتتاحیه سومین کنگره علوم انسانی اسلامی اظهار کرد: ما اولین جلد کتاب نظریه را در روز اول رونمایی می کنیم که عمدتا حاوی سه نظریه ای است که در دوره قبلی جایزه جهانی علوم انسانی اسلامی برگزیده شده بودند، محتوی اصلی این کتاب نظریه ای است که در دوره قبل از سوی برندگان جایزه جهانی علوم انسانی ارایه شد.
وی همچنین با اشاره به جایزه این دوره گفت: مراسم اعطای این جایزه در روز سه شنبه در محضر مرجع عالیقدر تقلید شیعه آیت الله مکارم شیرازی برگزار می شود و برگزیدگان این جایزه خود را از دست این مرجع عالیقدر می گیرند، همچنین در مراسم روز سه شنبه از مقام علمی آیت الله مهدوی کنی که به عنوان اولین بنیان گذار دانشگاه علوم انسانی بودند، تجلیل می کنیم.
انتهای پیام/