مشروح سخنرانی حجت الاسلام والمسلمین رضا غلامی در مراسم افتتاحیه دومین دوره مسابقات کشوری «تسنیم» در محل حوزه هنری، مورخ 30/11/92
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله رب العالمین، الصلاه والسلام علی رسول الله و علی اله الطیبین الطاهرین.
سلام عرض می کنم خدمت برادران و خواهران گرامی و تشکر می کنم از دوستان سازمان دارالقرآن کریم که این فرصت را برای اینجانب فراهم نمودند تا دقایقی را خدمتتان باشم.
بنده در این جلسه، قصد دارم ضمن بیان چند روایت از کتاب چهل حدیث امام (ره)، نکاتی را در خلال توضیح این روایات حضورتان عرض نمایم.
روایت نخست، در فضیلت تلاوت قرآن است از حضرت امام صادق (ع) که می فرمایند : «القرآن عهد الله الی خلقه، فقد ینبغی للمرء المسلم ان ینظر فی عهده و ان یقرأ منه فی کل یوم خمسین آیه». حضرت می فرمایند، قرآن عهد خداوند است به سوی بندگان، لذا همانا سزاوار است هر مرد [ و زن ] مسلمانی در هر روز به آن عهد نظر کند و از آن، پنجاه آیه قرائت نماید.
مشابه این روایت، از رسول گرامی اسلام (ص) نقل شده که فرمودند : «من قرأ عشر آیات فی لیله، لم یکتب من الغافلین و من قرأ خمسین آیه، کتب من الذاکرین و من قرأ مائه آیه، کتب من القانتین و …» حضرت می فرمایند : هر کس در شب، ده آیه از قرآن را تلاوت کند، جزء غافلان محسوب نمی شود و هر کس پنجاه آیه قرائت کند، جزء ذاکران به حساب می آید و هر کس صد آیه قرائت نماید، از مطیعان به حساب می آید که البته فرمایش حضرت (ص) تا شبی هزار آیه ادامه دارد.
پس همانطور که ملاحظه می فرمایید، در اسلام، بحث انس و الفت با قرآن، خیلی مورد تأکید است. حتی در روایاتی مشاهده می کنیم که معصوم (ع)، قرائت شبی پنجاه آیه از آیات قرآن را به عنوان نشانه مؤمن ذکر فرموده اند. از همین جا معلوم می شود که یکی از مأموریت های مهم ما در جمهوری اسلامی، مأنوس کردن هر چه بیشتر توده مردم با قرآن است. جا دارد هر قدر می توانیم در این زمینه کار کنیم. بعضاً می بینیم، مؤمنانی هستند که دو- سه ماه و بلکه بیشتر می گذرد و 20-10 آیه از قرآن را هم تلاوت نکرده اند. البته این از عوارض پرمشغله بودن و درگیری بیش از حد ذهن است که اصلاً خوب نیست. از معصوم (ع) نقل شده است، خانه هایی که در آن قرآن تلاوت می شود، مثل ستاده در آسمان، برای ملائکه می درخشند و ملائکه با دیدن این درخشش، برای اهل آن خانه ها از خداوند طلب رحمت و مغفرت می کنند. نکته مهم اینجاست، خانه هایی که در آن قرآن تلاوت نمی شود یا نماز خوانده نمی شود، اساساً تاریکند، نوری در آنها نیست، لذا برای اهل آسمان مشهود نیستند تا برای اهل آن خانه ها دعا کنند؛ بنابراین، درهای رحمت به سوی این خانه ها باز نیست. یعنی خودشان در رحمت را به روی خود بسته اند و به ظلمات راضی شده اند.
روایت دوم، در باب تفکر در آیات الهی است که حضرت امام زین العابدین (ع) می فرمایند : «آیات القرآن خزائن، فکلما فتحت خزینه ینبغی لک ان تنظر فیها». حضرت می فرمایند : آیات قرآن خزانه هایی است؛ پس هر وقت گشوده شد خزینه ای، سزاوار است که در آن نظر کنی. یعنی در آن تفکر کنی. خود قرآن می فرماید : «افلا یتدبرون القرآن ام علی قلوب اقفالها» یعنی آیا آنها در قرآن تدبر نمی کنند یا بر دلهایشان قفل نهاده شده است؟! این فرمایش قرآن گرچه خطابش به عناصر ضعیف الایمان و بیماردل است، لکن برای همه ما می تواند یک هشدار جدی باشد که یکی از نشانه های عدم تدبیر در قرآن، قفل نهاده شدن بر قلب است که همه باید از آن به خدا پناه ببریم. از امیرالمؤمنین علی (ع) نقل شده که فرمودند، خیری نیست در قرائتی که از روی تفکر نباشد.
پس باید ملاحظه کنیم که مهم ترین سیاست ما در فعالیت های قرآنی، تشویق و ترغیب مردم به تلاوت و حفظ قرآن، همراه با تفکر و تدبر در آیات است و لاغیر. به بیان دیگر، آن دسته از فعالیت هایی که فقط تلاوت یا حفظ را محور قرار داده و به مفاهیم و فراتر از آن، یادگیری تفسیر بی اعتناست، نمی تواند در اندیشه اهل بیت (ع) و به تبع آن، در نظام اسلامی، مقبول باشد. البته بعضی از فرق اهل سنت معتقدند که قرآن تنها برای تلاوت است و ما مجاز نیستیم که در آیات قرآن تفکر کنیم؛ لکن در منظر اهل بیت (ع) این نظرات باطل است چراکه قرآن آمده تا در زندگی همه انسان ها در هر عصر و مکانی جاری و ساری شود و این، با تلاوت صرف محقق نخواهد شد. از معصوم (ع) داریم که فرمودند، قرآن همیشه زنده است و هر بار که به آن مراجعه می شود می تواند پاسخگوی نیازهای روز مسلمانان باشد. به نظر می رسد، جای خوشحالی دارد که در سال های گذشته این موضوع در کشور بیشتر مورد توجه قرار گرفته و موضوع مفاهیم در کنار همه فعالیت های قرآنی جدی گرفته می شود لکن ما تا رسیدن به نقطه مطلوب، فاصله داریم. مهم این است که مسئولین، علاوه بر تشویق و ترغیب مردم به تفکر در قرآن، با برپایی جلسات قوی مفاهیم یا تولیدات فرهنگی جذاب، اسباب تفکر و تدبر را نیز فراهم کنند.
در همین ارتباط، روایت دیگری از امیرالمؤمنین (ع) هست که درباره اوصاف متقین فرموده اند : « اهل تقوی وقتی به آیاتی رسند که در آن اخافه و ترس هست، چشم ها و گوش های دل را به آن باز کنند، و لرزه بر اندام آنها افتد و دل آنها از ترس بتپد بطوریکه گمان کنند که صدای هولناک جهنم و نفسهای زفیر و شهیق آن، پیش گوش آنهاست و وقتی به آیه رحمت رسند، اعتماد به آن کنند، و چشم طمع به آن باز کنند و دل آنها از شوق پرواز کند چنانکه گمام کنند آن وعده ها پیش رویشان حاضر است.» درست است که امام (ع) در این فرمایش قصد دارند قله را به ما نشان می دهند، اما مرتفع بودن قله و دشواری رسیدن به آن، نباید ما را به این جمعبندی برساند که به سمتش حرکت نکنیم. ما موظفیم با هر بضاعتی که داریم به سوی این قله ها حرکت کنیم و درکی از آنچه فرموده اند پیدا کنیم. امام خمینی (ره) در چهل حدیث می فرمایند، انسان در اثر تفکر و تعمق در آیات الهی، به جایی می رسد که اعضاء و جوارحش با آیات الهی یکی می شود. شاید اینجاست که می فهمیم «اقراء وصعد» به چه معناست. بر اساس روایات، درجات بهشت به عدد آیات قرآن است و در قیامت به اهل قرآن گفته می شود بخوان و بالا بیا! یعنی هر آیه ای که خوانده می شود مؤمن یک درجه ترقی پیدا می کند.
دوستان عزیز، سخن غیردقیقی گفته نشده اگر بگوییم، مهم ترین هدف نظام اسلامی، رواج سبک زندگی قرآنی در کشور و در مرتبه بعدی در جهان است. ما جز این کار دیگری نداریم. اگر قرآن در رگ های زندگی فردی و جمعی جاری شد، همه گرفتاری ها برطرف می شود و راه برای پیشرفت حقیقی باز می گردد. البته برای این منظور، انسجام بخشی به فعالیت های قرآنی ضروری است. امروز فعالیت های متنوعی را تحت عنوان فعالیت های قرآنی شاهد هستیم لکن زمانی محصول این فعالیت های متنوع ترویج سبک زندگی قرآنی خواهد شد که بر اساس یک تفکر روشن، بین آنها انسجام محتوایی وجود داشته باشد.
باید توجه کنیم که سبک زندگی قرآن چیزی جز این نیست که در بر اسر انس با قرآن و تفکر و تعمق در آیات الهی، عامل به دستورات قرآن شویم بطوریکه صفر تا صد زندگی خودمان را قرآنی کنیم. اینکه حضرت امام سجاد (ع) می فرمایند : « لومات ما بین المشرق و المغرب لما استوحشت بعد ان یکون القرآن معی» فقط به این معنا نیست که اگر مردم در شرق و غرب عالم دچار مرگ فیزیکی شوند من در کنار قرآن دچار هیچگونه ترش و وحشتی نمی شوم بلکه می تواند منظور حضرت، مرگ ارواح و قلوب هم باشد. یعنی اگر همه مردمان این عالم کافر هم بشوند، با وجود قرآن در کنار من، هرگز احساس وحشت و تنهایی نخواهم کرد. پس توجه داشته باشیم که سعادت دنیوی و اخروی ما در گرو قرآن است.
این کاری که دو سالی است با همت سازمان دارالقرآن و همکاری شورای توسعه فرهنگ قرآنی آغاز شده، در حقیقت یعنی اینکه برای گسترش فعالیت های قرآنی، که از ماحصل آن، می توان به اشاعه سبک زندگی قرآنی تعبیر کرد، یعنی اینکه باید کار را از خودمان آغاز کنیم. ما که مسئول هستیم اگر با قرآن انس کافی نداشته باشیم و قاری و حافظِ متفکر نباشیم، چگونه می توانیم دیگران را به این کار ترغیب کنیم؟ اگر بگوییم جا دارد، همه مسئولان فرهنگی جمهوری اسلامی قاری و حافظ قرآن باشند و دانش قرآنی آنها بالا برود، سخن گزافی نگفته ایم. اساساً رسالت نظام جمهوری اسلامی همین اقتضا را دارد. بنابراین، این مسابقات که به لطف الهی روز به روز بر اهمیت آن افزوده شده است، می خواهد متولیان امور فرهنگی را بیش از پیش با قرآن مواجه کند. حتی دوستان به دنبال این هستند که خانواده مسئولان را هم به این مسابقات دعوت کنند تا عوامل تشویق کننده افزایش پیدا کند. بنده در اینجا باید از دستگاه هایی که برای مسابقات تسنیم ارزش قائل شده اند و به طور شایسته در آن شرکت کرده اند صمیمانه تشکر نمایم. از طرف دیگر، از دستگاه هایی که کار را هنوز جدی نگرفته اند باید گلایه کرد؛ پیشنهاد اینجانب به سازمان دارالقرآن این است که از سال های بعد، این مسابقات منحصر به چند دستگاه فرهنگی خاص نشود و انشاء الله همه دستگاه های فرهنگی را تحت پوشش قرار دهند. بیش از این مصدع نمی شوم. والسلام علیکم و رحمه الله و برکاته.