کنگره بین المللی علوم انسانی اسلامی

تندیس جایزه جهانی علوم انسانی اسلامی ویژه نوآوری و نظریه پردازی توسط آیت الله مصباح یزدی رونمایی شد.

به گزارش ستاد خبری کنگره بین المللی علوم انسانی اسلامی، بر اساس اعلام شورای سیاست گذاری هرساله جایزه جهانی علوم انسانی اسلامی به برترین نظریه و نوآوری علمی از میان جدیدترین نظریات ارائه شده در جهان و در قلمرو علوم انسانی اسلامی اعطا می شود.

در نخستین کنگره بین المللی علوم انسانی اسلامی که با حضور ۲۵ کشور برگزار شد بیش از ۶۰ مقاله از طرف صاحب نظران داخلی و خارجی ارائه گردید که در نهایت به اساس تصمیم شورای سیاست گذاری کنگره به ۴۰ مقاله برتر لوح یادبود اهدا گردید.

در مراسم پایانی کنگره بین المللی علوم انسانی اسلامی آیت الله مصباح یزدی ریاست موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره) از تندیس جایزه جهانی علوم انسانی اسلامی ویژه نوآوری و نظریه پردازی رونمایی شد.

در این کنگره بین المللی ۴۵ مقاله از سوی صاحب نظران کشورمان و ۱۵ مقاله از سوی اساتید بین المللی در کمیسیون های تخصصی ارائه و در نهایت ۴۰ مقاله حائز دریافت لوح یادبود شد.

گفتنی است، در نخستین کنگره بین المللی علوم انسانی اسلامی می توان به سخنرانی چهره های مطرح کشورمان از جمله آیت الله آملی لاریجانی ریاست قوه قضائیه و آیت الله مصباح یزدی ریاست موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره) اشاره کرد.

 رئیس موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) عصر دیروز با حضور در مراسم اختتامیه نخستین کنگره بین المللی علوم انسانی اسلامی در مرکز همایش های بین المللی صدا و سیما گفت:‌ در اسلامی سازی علوم به دنبال انجام کار تعصبی و تعمدی نیستیم بلکه می خواهیم در قالب یک حرکت علمی فعالیتی داشته باشیم وعلومی تولید کنیم که غرب تا ابد ریزه خوار ما شود.

به گزارش ستاد خبری نخستین کنگره علوم انسانی اسلامی ، آیت الله محمد تقی مصباح یزدی با تاکید بر اینکه انقلاب اسلامی ایران یکی از مهمترین پدیده های تاریخ اسلام  و نقطه عطفی برای نتایج مثبت در جهان بوده است گفت: این انقلاب موجب شکل گیری تحول سیاسی در کشور شد و نتیجه این تحول سرنگونی رژیم شاهنشاهی و پایداری رژیم اسلامی بود.

 وی  عنصر اصلی  انقلاب اسلامی را اسلامیت خواند و بیان کرد: اگر عنصر اسلامیت را از انقلاب حذف کنیم هویت آن بی معنا می شود.

 آیت الله مصباح یزدی انقلاب اسلامی ایران را معقوله ای فرهنگی خواند و ادامه داد: باورهای فرهنگی بر اساس باورها و ارزش ها است و رکن اصلی اسلام نیز مبتنی بر ارزش ها و باورهاست.

 رئیس موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) با اشاره به اینکه لازمه تحول در یک جامعه، بررسی ابعاد مختلف آن جامعه است٬ خاطر نشان کرد:  دانشگاه ها و حوزه های علمیه دو نهاد  فرهنگ ساز در جامعه هستند.

 وی ادامه داد: برای شکل گیری یک انقلاب اسلامی به معنای کامل، باید تمام ابعاد فرهنگی آن یعنی باورها و ارزش های مردم آن جامعه بر اساس مبانی اسلامی شکل گیرد.

 آیت الله مصباح یزدی با اشاره به شکل گیری ستاد انقلاب فرهنگی در ابتدای انقلاب  افزود: این ستاد  که بعدها به شورای عالی انقلاب فرهنگی تبدیل شد، عهده دار اسلامی کردن دانشگاه ها  شد و در مدتی که دانشگاه ها تعطیل شد قدم هایی در این راستا برداشته شد.

 رئیس موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) ادامه داد: در آن زمان کسانی که پیرامون این موضوع فعالیت می کردند اسلامی شدن دانشگاه ها را تربیت دانش آموزان بر اساس باورهای اسلامی را می دانستند.

 وی  عدم  آگاهی عده ای درباره اسلامی سازی دانشگاه ها را عاملی برای کاهش سرعت پیشرفت در این زمینه دانست و افزود:  دلایل شتاب منفی در این زمینه نیازمند آسیب شناسی دقیق است.

 رئیس موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) ایجاد انقلاب فرهنگی را دشوارتر از انقلاب سیاسی دانست و تصریح کرد: انجام کارهای فرهنگی نیازمند زمان است. تغییر  نظام آموزشی دانشگاه ها نیز کاری فرهنگی و نیازمند زمان و بودجه فراوان است.

 آیت الله مصباح یزدی تغییر ساختار نظام آموزشی دانشگاه ها را در گرو مدیریت صبور،آگاه و با سواد خواند و خاطر نشان کرد: وجود ۸ سال دفاع مقدس از دیگر عوامل در مسیر اسلامی شدن دانشگاه ها است چرا که اکثر دانشگاهیان کشور در آن دوران درگیر مسائل و امورات جنگ بودند.

رئیس موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) ادامه داد: تا زمانی که مسائل سیاسی بر مسائل فرهنگی سایه بیندازد، کارها به خوبی و درستی انجام نخواهد شد.

 وی  با تاکید بر اینکه طی ۳۳ سال گذشته تنها مقام معظم رهبری  به مسائلی همچون تهاجم فرهنگی و اسلامی سازی علوم انسانی توجه ویژه داشته اند افزود: برگزاری این کنگره گامی در راستای لبیک گفتن به ندای رهبر کبیر انقلاب است.

 آیت الله مصباح یزدی با اشاره به برداشت های متفاوت از اسلامی کردن علوم انسانی  اضافه کرد: برخی به اشتباه تصور می کنند اسلامی کردن علوم انسانی به معنای تغییر در روش تحقیق است. یعنی آنها باید به جای آزمایش های تجربی در آزمایشگاه  از روش نقلی استفاده کنند.

 وی یادآور شد:  اسلامی کردن علوم به این معناست که بخشی از علوم انسانی به موضوعاتی پرداخته که به طور صریح  از فلسفه غیر اسلامی گرفته شده و نمونه بارز آن می‌توان در روانشناسی و جامعه‌شناسی یافت.

 رئیس موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) افزود: در راستای این نظریه برخی از موسسات از سوی شورای عالی انقلاب فرهنگی عهده دار اصلاح و جایگزینی کتب دانشگاهی شدند که در نهایت به نتیجه درستی دست نیافتند.

 آیت الله مصباح یزدی در ادامه با اشاره به اینکه نفی علوم انسانی فعلی از دیگر اشکالات عدم اسلامی سازی دانشگاه هاست اظهار کرد: همچنان بعد از گذشت ۳۳ سال از پیروزی انقلاب اسلامی هنوز عده ای از صاحب نظران نمی دانند منظور از اسلامی کردن علوم چیست.

آیت‌الله مصباح یزدی افزود: چند روز پیش مشغول تماشای برنامه تلویزیونی بودم که در این برنامه روانشناسی روان انسان را ناشی از تعاملات مغز و اعصاب دانست و این جمله به معنای آن است که انسان روح ندارد البته فرد یاد شده هیچگونه تقصیری ندارد بلکه آن چیزی را که فرا گرفته بیان می‌کند.

عضو مجلس خبرگان گفت: یکی از کارهای اسلامی‌سازی علوم نقد کلی درباره مبانی علوم اسلامی موجود است با روش تجربی همین سخن روانشناس رد می‌شود آیا آن روانشناس یا معتقدان به این نگاه روح را در آزمایشگاه بررسی کرده‌اند.

وی افزود: کتابهای دانشگاهی که در دوران جمهوری اسلامی نوشته شده دو نظریه در مورد آفرینش جهان وجود دارد که یک نظریه را علمی دانستند که جهان در آغاز توده متراکمی بود که انفجار صورت گرفت و کیهان و منظومه‌ها پیدا شده است.

رئیس مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی(ره) گفت:‌ با این نگاه براساس تصادف سلول زنده پدید آمده و بعد بر اثر تکامل انسان پیدا شده است و اگر پرسیده شود چرا این فرضیه علمی است و در کدام آزمایشگاه بررسی شده است هیچ جوابی ندارد.

وی ادامه داد: فلسفه می‌گوید هیچ معلولی بدون علت تحقق نمی‌یابد کل کیهان‌شناسی مبنی بر این فرضیه است و دلیل عقلی ندارد. نقد کلی نسبت به همه علوم انسانی از راه روش شناسی است و در اثبات مسائل علمی نیاز به اصول موضوعه‌ای است که در فلسفه باید اثبات شود.

عضو مجلس خبرگان نقد مبانی علوم انسانی را یکی از راه های دست یابی به اسلامی سازی علوم دانست و عنوان کرد: عده ای ناآگاهانه علومی را پذیرفته اند که همسو با آیات و قرآن کریم نیست و نیازمند دانشی فراعلمی است که قدرت بررسی علت پیدایش پدیده را داشته باشد.

وی ادامه داد: بر اساس این علم دانشگاه صرفا محلی برای علم تلقی می شود و حساب دین را از دانشگاه جدا  است.

وی گفت: سکولارها براین باورند مفاهیمی مانند خدا، پیغمبر و معجزه از جنس ایدئولوژی هستند و علمی نیست و پذیرفتن آن سلیقه‌ای است مثل کسی که رنگ و عطر خاصی را بپذیرد تا نتوانیم بحث معرفت‌شناسی را حل کنیم و اصول موضوعه را اثبات کنیم اصلاً‌ معرفت علمی را نمی‌شود اثبات کرد.

آیت‌الله مصباح یزدی گفت: ما به عنوان یک فعالیت آکادمیک نه از منظر ایدئولوژی و نه از نظر تعصب به اسلام می‌خواهیم به روش علمی محض بدانیم معرفت چیست. ما ادعا داریم که مجموعه‌ای از علوم ارائه می‌دهیم که از اساسی‌ترین نکته شروع می‌شود و این علم تا معرفت‌شناسی، هستی‌شناسی و انسان‌شناسی صحیحی نداشته باشد قابل بحث نیست.

رئیس موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)  بیان کرد:  تا زمانی که ساحت های وجودی انسان را نشناسیم موفق به درک روح در انسان نخواهیم بود و آن را انکار می کنیم، یعنی با شناخت ایدوئولوژی می توانیم ریشه ای ترین مسال انسان را شناسایی کنیم.

آیت الله مصباح یزدی اصلاح مبانی را مهمترین گام در راستای اسلامی سازی دانست و گفت:  علوم که مبتنی بر اصول موضوعه غیر الهی هستند باید اصلاح شود.

وی ادامه داد: در اسلامی سازی علوم به دنبال انجام کار تعصبی و تعمدی نیستیم بلکه می خواهیم در قالب یک حرکت علمی فعالیتی داشته باشیم وعلومی تولید کنیم که غرب تا ابد ریزه خوار ما شود.

رئیس موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) ضمن ابراز امیدورای از برگزاری  این کنگره  افزود: امیدورام با برگزاری این کنگره جامعه باور کند که توان تولید و حرکت در این زمینه را دارد.

انقلاب اسلامی مهمترین نقطه عطف تاریخی و مبدا ایجاد بزرگترین تحول در جهان جدید است  که برخی نشانه ها و پیامدهای عینی و آشکار این تحول در جامعه ایران، امت اسلامی و دنیای اسلام در لبنان و فلسطین و اکنون در خاورمیانه و شمال آفریقا نمایان گشته است. انقلاب اسلامی به عنوان یک مولفه راهبردی، محیط بین المللی را نیزدر سه دهه گذشته کاملا از خود متاثر کرده است که فروپاشی بلوک کمونیستی و بحران های کنونی دنیای سرمایه داری از جمله آنهاست.

 با این همه، بزرگترین تحولی که با انقلاب اسلامی ایران رخ داد، و دیگر تحولات در پرتو آن قابلیت فهم و  تبیین دارد، به میان آوردن «هندسه فکری و معرفتی» تازه ای است که در سازمانِ مشروعیت بخش اندیشه و دنیای مدرن، شکاف بنیادین ایجاد کرد. انقلاب اسلامی، سکولاریزم را به عنوان مبنای مشوعیت بخش دنیای مدرن از یک واقعیت محتوم و فرایند حتمی و قطعی آینده جهان، به یک مسئله و چالش در دنیای جدید تبدیل کرده است و اکنون قرار داشتن جهان در شرایط پایان سکولاریزم و حضور در عصر پسا سکولاریزم که می توان از آن به دوران اسلام حداکثری تعبیر نمود، محور دیدگاههای بزرگترین متفکران دنیای مدرن است.

 با این نگاه، انقلاب اسلامی حادثه ای تاریخی نیست، بلکه حادثه ای تاریخ ساز است که به عنوان یک نقطه عطف، مناسبات و روابط ملی، منطقه ای و جهانی را در سطوح فکری و معرفتی و عرصه های سیاسی  به دو بخش پیش از خود و بعد از خود تقسیم کرده است.

انقلاب اسلامی در تجربه بیش از سی ساله خود نشان داده است که فهم پدیده ها و رخدادهای گوناگون پرشتاب معرفتی و سیاسی در سطح داخلی و منطقه ای و تحلیل عمیق بسیاری از تغییرات و تحولات جهانی به فهم و تحلیل عمیق از انقلاب اسلامی به عنوان مبدا جدید تحول، وابسته و گره خورده است و در رهگذر برخورداری از شناخت و تحلیل روشن و ژرف از انقلاب اسلامی است که از یک سو میتوان تحولات و رویدادهای جامعه ایران و جامعه جهانی را به درستی درک کرد و از دیگر سو حرکت های تازه و موثر و جریان ساز برای پیشبرد آرمان ها و شتاب بخشیدن به پیشرفت در تحقق اهدافش را بنیان نهاد .

در یک جمع بندی کلان، همه مدعا و به تبع آن، مسئولیت های تئوریک و عملی انقلاب اسلامی به عنوان  یک جنبش‏ اصیل انقلابى و نهضت‏ خواهان تحول، به دو محور اساسى قابل تقسیم است.

 الف) قدرت« معرفت سازی» انقلاب اسلامی فراتر از معرفت شناسی محدود و تقلیل گرای مادی دنیای مدرن در توصیف و تبیین و تفسیر هست ها، واقعیت ها و حقایق انسان و جهان، متکی به منابع عظیم و متقن وحیانی است.

  ب) توانایی «جامعه پردازی جدید» به این معنا که انقلاب اسلامی قادر است با ایجاد تحول بنیادین در «نظام ارزشی» و «جهت های آرمانی» و طراحی و ایجاد «فرایندها،  نهادها و نظامات» مقوم این نظام ارزشی و تحقق بخش جهت های آرمانی، جامعه انسانی مبتلا به چالش و بحران کنونی را از نو سازمان بدهد و بسازد.

در این نگاه به انقلاب اسلامی، موقعیت و جایگاه منحصر به فرد علوم انسانی بازشناخته می شود و فلسفه و ضرورت تحول در علوم انسانی موجود که بیگانه با حقیقت انقلاب اسلامی است، بیش از بیش عمق و ژرفا می یابد. در واقع، کلید اصلی پاسخگویی به وجه معرفت ساز و سویه جامعه پرداز انقلاب اسلامی در دستان علوم انسانی، در صورت بندی مورد انتظار انقلاب اسلامی است.

نخستین کنگره بین المللی علوم انسانی اسلامی با مشارکت سی و هفت مرکز علمی و جمع وسیعی از محققین علوم انسانی کشور با درک این اهمیت حیاتی علوم انسانی برگزار گردید که با استقبال پرشمار نخبگان و برجستگان فکری و علمی روبرو گردیده است. این استقبال درخورِ نخبگان از یک سو، نشانگر دغدغه مندیِ مشترک نخبگان، معطوف به این مسئله حیاتی است و از سوی دیگر، بازگو کننده سرمایه انسانی قابل توجه کشور در پاسخگویی به این نیاز ضروری انقلاب و نظام اسلامی است.

 برگزارکنندگان کنگره با اعلام آمادگی برای ایفای نقش  فعال در به سرانجام رساندن فرایند تحول در علوم انسانی و اعلام تصمیم خود مبنی بر ایجاد دبیرخانه دائمی کنگره، تاکیدات خود را در این باره به شرح زیر بیان می نمایند

یک) مدرنیته و سکولاریسم، جوهر علوم انسانی موجود است و علوم انسانی مدرن  و سکولار در خدمت بسط مدرنیته سکولاریم و حافظ و نگهبان نوع معرفت سازی و جامعه پردازی معطوف به آن است. اندیشه بشر خودبنیاد و خود مرجع،  هستی شناسی و معرفت شناسی ماتریالیستی و صورت بندی جامعه بر اساس تحقق حداکثری غرایزِ ثروت و قدرت و لذت در جبهه مقابل و متضاد با اندیشه خدا بنیاد، هستی شناسی و معرفت شناسی غیر مادی و سازمان دهی جامعه بر اساس فضیلت و عدالت و حقیقت اندیشه ناب اسلامی قرار دارد که از سوی انقلاب اسلامی نمایندگی می گردد. بنابراین علوم انسانی مدرن کنونی حداقل در چشم انداز انقلاب اسلامی ناکارآمد و ناتوان از برآوردن نیازها و خواسته های معرفت سازانه و جامعه پردازانه آن می باشد و تحول در وضعیت علوم انسانی موجود سکولار به نفع علوم انسانی اسلامی یک ضرورت اجتناب ناپذیر است.

دو) بحران های پی در پی معرفتی و فکری و اجتماعی و سیاسی در غرب خصوصا در دهه های گذشته، حتی کارآمدی و توانایی علوم انسانی سکولار برای پاسخگویی به مسایل آن جوامع را نیز با چالش و تردید اساسی روبرو کرده است و ظهور جنبش های اجتماعی مانند اشغال وال استریت و نحله های پست مدرن و ضد مدرنیته در حوزه معرفت، از نشانه های این چالش و بحران مشروعیتی است که علوم انسانی سکولار و مدرن را در بر گرفته است. علاوه بر اینها، تحولات وسیع در قلب دنیای اسلام در خاورمیانه و شمال آفریقا و برافتادن حکومت ها و حاکمانی فاسد و مستبد و وابسته به غرب که ویژگی مشترک همه آنها «سکولار» بودن است، قصد و اراده جمعی ملت ها ی مسلمان در این کشورها را برای ساخت نظام جدید خود در اعراض از مدل های غربی و سکولار و رجوع به مدل های اسلامی نمایان کرده است که این مسئله ضرورت و اهمیت تولید علوم انسانی اسلامی را با توجه به نقش اساسی ای که این علوم در نهادسازی و نظام سازی دارند، مضاعف می سازد و پهنه توجه به علوم انسانی اسلامی را به کل جغرافیای دنیای اسلام تسری و توسعه می دهد.

سه) اتکا اندیشه انقلاب اسلامی به کتاب و سنت به عنوان منبع خدشه ناپذیر، عمیق و پایان ناپذیر معرفت از یک سو و برخورداری از روش اجتهادی که جولانگاه وسیع عقل و پایه پویایی مستمر  اندیشه اسلامی در مواجهه با مسایل و اقتضائات جدید است، ظرفیت و امکان منحصر به فردی برای مواجهه انتقادی با علوم انسانی سکولار و تاسیس و سازمان دادن علوم انسانی جدید اسلامی در اختیار دانشوران و پژوهشگران مسلمان قرار  می دهد.

 شکل گیری نظام سیاسی «جمهوری اسلامی» با نگاه اجتهادی اسلامی امام خمینی(ره) که چارچوب نظری آن بر همین اساس در قانون اساسی اش مدون و ساختارمند شده است، در شرایطی که جزم های فکری و سیاسی زمانه انتخاب یکی از مدل های موجود یعنی دیکتاتوری مرتجعانه خانوادگی به نام اسلام، اقلیت حزبی کمونیستی و اقلیت سرمایه سالاری را به ملت ها و جوامع تحمیل کرد، نشانگر ظرفیت و قدرت پاسخگویی منابع اسلامی و روش اجتهاد در شکل  دادن به علوم انسانی اسلامی است که البته بخودی خود رخ نخواهد داد .

بنابراین بهره مندی و بهره برداری حداکثری از این ظرفیت، به اعتماد به نفس و خودباوری دانشوران اسلامی، خروج از حالت انفعال و یا  تقابل متعصبانه در برابر علوم انسانی سکولار، تلاش و مجاهدت خستگی ناپذیر علمی و ایمانی، صبوری و پرهیز از شتاب زدگی و ایجاد انتظار و توقع فوری در جامعه علمی و دیگر مخاطبان، در اولویت قرار دادن کار جمعی و کار گروهی نسبت به فعالیت های فردی، انجام کار علمی به شکل تخصصی و توامان، تقویت فضای بین رشته ای در علوم انسانی و تعامل تخصص های گوناگون از فلسفه تا جامعه شناسی و علوم سیاسی و اقتصاد و.. با یکدیگر و انجام کار نظامند و جهادی مربوط می شود که باید به این الزامات پایبند بود.

چهار) به اعتقاد ما مسیر تحول در علوم انسانی «پیچیده»، «زمان بر» و متکی به« اراده خودجوش و حقیقی» تک تک دانشوران و عالمان مسلمان است و صورتی «فرایندی» دارد و نگاه پروژه وار به تحول در علوم انسانی و پیگیری آن با ابزار بخشنامه و آیین نامه  و دستور،  آفت زا و آسیب رسان است. بنابراین نهادهای رسمی به جای برخورد از موضع سلسله مراتب قدرت و کارهای دستوری و تشریفاتی، فضا و شرایط عمومی را برای تقویت انگیزه ها، نضج گرفتن ابتکار و خلاقیت و استحکام اراده آنها و سرمایه گذاری هدفمند علمی فراهم کنند.

پنج) دغدغه مواجهه انتقادی با علوم انسانی سکولار با هدف ایجاد تحول در علوم انسانی مدرن و سکولار غرب که از پیش از انقلاب در جمع محدودی از عالمان و متفکران مانند شهید صدر، مرحوم علامه طباطبایی، شهید مطهری و..به محور اندیشه ورزی آنان بدل شد، امروز دغدغه و مایه عزم جمع کثیری از دانشوران مسلمان در حوزه و دانشگاه با در اختیار داشتن تجربه های گذشته خصوصا تجربه سی ساله انقلاب اسلامی است که در استقبال پرشمار آنها از اولین کنگره بین المللی علوم انسانی اسلامی تبلور و تجلی روشنی پیدا کرده است. این سرمایه انسانی و فضای اجماعی ناشی از آن، از بزرگترین پیشران های تحول در علوم انسانی است که خود نشانه و آیت تحقق پذیری تحول در علوم انسانی و مناسب بودن زمانه کنونی برای تحقق  و انجام آن است. بنابراین، مسئله کادرسازی و تربیت و پرورش نیروی انسانی کیفی و مستعد و با انگیزه و پشتکار، از لوازم و ضرورت های در اولویت برای به ثمر نشاندن نهضت مقدس تحول در علوم انسانی سکولار و تاسیس علوم انسانی اسلامی است.

۱)     از ایستایی و توقف موضوعات و بحث ها بر روی مسئله ضرورت و امکان تحول علوم انسانی موجود باید پرهیز کرد و تمرکز و تمحض را باید  بر روی مسئله چگونگی تحول و مولفه های کلیدی آن قرار داد.  در تحول به معنی حقیقی کلمه در علوم انسانی موجود که با اسلامی سازی یا بومی سازی علوم انسانی(اگر به معنای دقیق و بدون تسامح این عبارت ها به کار برده شده باشد) به جهت تاسیسی بودن، فضایی متفاوت خواهد داشت، مولفه های گوناگونی نقش و سهم دارند که در یک بیان اجمالی موارد زیر از مهمترین آنهاست:

الف) تدوین، موجه و مستدل سازی مبانی فلسفی ( فرانظری و پاردایمی) خصوصا مبانی هستی شناختی، انسان شناختی، معرفت شناسی و روش شناختی علوم انسانی اسلامی توام با نقد مبانی فلسفی سایر پارادیم های موجود(اثبات گرا، تفسیری و انتقادی و پست مدرن و..) در علوم انسانی

ب‌)  تولید و تدوین مبانی فلسفی و پارادیمی هر یک از حوزه های تخصصی در علوم انسانی(جامعه شناسی، سیاست، اقتصاد و..)

ج‌)    بازخوانی میراث عظیم فکری و معرفتی اندیشمندان مسلمان در ایران و در دنیای اسلام و بازسازی آنها در سازمان های نظری و تئوریک امروزی فهم.

د‌)      نقد ساختاری و بنیادین متون اصلی و آثار متفکران مرجع علوم انسانی غرب.

ه‌)       تبدیل کردن نظریه سازی و نظریه پردازی به مسئله اول و اساسی در علوم انسانی خصوصا معطوف به مسایل و نیازهای فکری و عملی کشور و سازمان دادن آموزش علوم انسانی بر همین اساس در سطح عمومی،آموزش عالی و تحصیلات تکمیلی.

و‌)     رجحان دادن به مطالعه مسئله محور و پژوهشی، بر مطالعه نقل محور(متن محور) و آموزشی در علوم انسانی.

ز‌)      توجه و تمر کز بر پایان نامه ها و رساله های ارشد و دکتری به لحاظ شکلی و محتویی  در فضای علوم انسانی به عنوان یکی از سرمایه های اصلی و  طبیعی ترین مسیرهای تولید علم انسانی اسلامی

ح‌)    طبقه بندی جدید و بازتعریف رشته ها و زیر رشته های علوم انسانی کنونی .

ط) بازتعریف و بازسازی «فلسفی و کارکردی» نهادهای کنونی در حوزه علوم انسانی و تاسیس نهادهای تخصصی جدید با فلسفه و کارویژه ایده پردازی، نظریه پردازی و کادرسازی  و تعامل هم افزایی های علمی بین گرایش های مختلف علوم انسانی.

ی) گشایش فضا و شرایط در محیط های علمی  برای طرح دیدگاهها، ارائه محصولات و آثار تولیدی صاحبنظران و دانشوران مسلمان و رشته های علمی نظیر اقتصاد اسلامی و اندیشه سیاسی مردم سالاری دینی در چارچوب علوم انسانی اسلامی.

ک) معطوف ساختن فرایند نظریه پردازی به نهادسازی و نظام سازی برای جامعه پردازی جدید.

ل‌)     تعامل، همکاری و هم افزایی به شکل سلبی با منتقدین و مخالفان جهانی اندیشه سکولار و به شکل ایجابی با متفکران و صاحب نظران معتقد به علوم انسانی اسلامی در سراسر جهان خصوصا دنیای اسلام.

۲)     همه ما می دانیم که در راه صعب و بزرگ و پر چالشی گام نهاده ایم و در آغاز آن هستیم. اما اعتماد به وعده صدق پروردگار،  تجربه پیروز و عینی سی و سه ساله جمهوری اسلامی در ساخت مستحکم نظری و عملی نظام مردم سالاری دینی به عنوان نظام الگو و الهام بخش و تفکر غالب در  مصاف با اندیشه و  عمل دنیای سکولار، وجود عزم و اراده جمع گسترده ای از دانشوران مسلمان در حوزه و دانشگاه برای تحول در علوم انسانی موجود و حمایت فهمیانه و عمیق رهبر معظم انقلاب اسلامی دام ظله العالی از فرایند تحول در علوم انسانی،  سرمایه های پرقدرت پیش روی ماست که جان ها و دل ها را  آکنده از ایمان و انگیزه و امید برای تحقق این هدف مقدس کرده است. انشاءالله

والسلام علیکم و رحمته الله

۳۱ اردیبهشت سال ۱۳۹۱

برگزار کنندگان نخسیتن کنگره بین المللی علوم انسانی اسلامی

دبیر علمی همایش در مراسم اختتامیه کنگره بین المللی علوم انسانی اسلامی:

ارائه ۶۲ مقاله داخلی و خارجی در نخستین کنگره بین المللی علوم انسانی اسلامی

۶۲ مقاله داخلی و خارجی حائز امتیاز ارائه به صورت سخنرانی در نخستین کنگره بین المللی علوم انسانی اسلامی گردید.

به گزارش ستاد خبری، عطاالله رفیعی آتانی دبیر علمی کنگره با اشاره به اینکه پس از پیروزی انقلاب اسلامی در عرصه نظر، موضوعی مهم‌تر و چالش‌برانگیزتر از تولید دانشِ مبتنی ، منبعث و سازگار با اسلام در پیش‌روی مومنان به اسلام، نبوده است، اظهار کرد: ایده انقلاب فرهنگی در روزهای نخست پس از پیروزی، نخستین بیانیه روشن این نیاز بود.

وی افزود: در سال نخست پس از پیروزی انقلاب، نظام جمهوری اسلامی، ساز و کار سخت‌افزاری خود را در قالب قانون اساسی بنا نهاد اما آنگاه که قرار شد در فرایند تصمیم‌سازی‌ها و تصمیم‌گیری‌ها، استدلالات و عقلانیت اسلامی را به جریان بیاندازد به یک باره با خلاء تئوریکِ بس عظیم روبرو شد.

رفیعی آتانی با اشاره به سخن برخی در روزهای آغازین پیروزی انقلاب اسلامی که با وجود قرآن کریم حتی به قانون اساسی نیاز نداریم، خاطرنشان کرد: بسیاری دیگر هم بودند که عنوان می کردند علوم انسانی تجربه شده در غرب برای سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی و مدیریت کشور، کفایت می‌کند.

وی اضافه کرد: در چالش بین این دو دیدگاه که البته نخست از صفا و زلالی معتقدان برمی‌خاست و دومی یا از خودباختگی، یا عدم باور به اسلام اجتماعی، یا از سر اضطرار و اجبار روزگار برآمده بود، نظام اسلامی در عمل راه دیگری را برگزید.

دبیر علمی کنگره ادامه داد: نظام اسلامی هر دو رویکرد را در عرصه عمل به چالشی عظیم واداشت و دیری نپائید که باورمندان به ایده نخست در معرکه تفصیل عرصه‌های تصمیم‌گیری و سیاست‌گذاری چاره‌ای جز عبور از جمود بر دیدگاه خویش نیافتند و البته برخی از طرفداران ایده دوم نیز در مسیری که نظام اسلامی گشود همراه شدند.

وی با بیان اینکه نظام اسلامی با اتکا بر مبانی و معارف گرانسنگ اسلامی راه نظریه‌پردازی و نوآوری در علوم انسانی را گشود، تصریح کرد: این رویکرد نظام، در عرصه نهادسازی به تأسیس دفتر همکاری حوزه و دانشگاه، دانشگاه امام صادق(ع)، موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی(ره) ، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و مراکز آموزشی و پژوهشی متعدد دیگر منتهی شد.

رفیعی آتانی افزود: ایده‌ها و آرمان‌هایی نظیر انقلاب فرهنگی، اسلامی‌سازی علوم، علم دینی و جنبش نرم‌افزاری ظرف‌های نظری مناسبی بودند که زمینه و بستر لازم فرهنگی و سیاسی را برای خلق نهادها، افکار و آدم‌های جدید، فراهم آوردند.

وی عرصه جهاد علمی را پر اهمیت و قلمرو دانش‌های فنی را جلوه‌های درخشانی عنوان و بیان داشت: دانش هسته‌ای، دانش سلول‌های بنیادی و دانش فضائی از دستاوردها به شمار می رود اما چرا از موفقیت‌هائی با همین سطح و درجه در عرصه‌های  علوم انسانی خبری جدی نیست؟

وی اضافه کرد: نظریه‌پردازی و نوآوری در قلمرو فلسفه علوم انسانی و علوم انسانی کاری است بسیار صعب و سخت‌تر از نوآوری در عرصه‌های علوم طبیعی. این در حالی است که پیداست که نیاز نظام اسلامی به تولید علوم انسانی اسلامی برای بهره‌برداری در نظامات تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری بسیار شدیدتر از نیاز به دانش‌های ولو پر ارج در قلمرو علوم طبیعی است.

وی همچنین به دیدگاههای مختلف ملاک اسلامیت علوم انسانی اشاره و گفت: به نظر می رسدرویکردهای ممکن در مورد اسلامیت علوم انسانی را می توان بر اساس ملاک های چهارگانه اسلامیت موضوع، غایت ، پژوهشگر و منبع شناخت دسته بندی کرد.

رفیعی آتانی اضافه کرد: اگر ملاک اسلامی دانستن علوم انسانی را  منحصرا اسلامی بودن «انسان» و «جامعه» موضوع آن بدانیم، این ایده به معنای آن است که اسلام نمی تواند انسان و جامعه ی غیر اسلامی را بشناسد. در حالی که قرآن کریم و نصوص منقول از معصومان (ع) مملو از معارفی است که مقصود آن شناخت افراد و جامعه غیر اسلامی است. قرآن کریم هم رفتار فرعون، قارون و نمرود را می شناساند و هم رفتار اقوام و ملل پیش از اسلام را که غیر مسلمان بوده اند .

دبیر علمی کنگره به موضوع نظریه‌پردازی در علوم انسانی پرداخت و خاطرنشان کرد: هدف تأمین نیازهای زندگی فردی و اجتماعی در چارچوب نظام اسلامی به یک عزم فراگیر علمی نیازمند است. عزمی که سرمایه‌های اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی را پر‌قدرت برای نظریه‌پردازی در این عرصه وارد نماید.

رفیعی آتانی تصریح کرد: فهم و کشف و فهرست‌برداری از مجموعه ناکارآمدی‌های علوم متعارف انسانی و نیز تجربه بیش از سی ساله کشور در مورد نظریه‌پردازی در قلمرو علوم انسانی در حوزه‌های علمیه و دانشگاه‌هاست. واقعیت آن است که از یک سو علوم انسانی متعارف از آن جهت که بر مبانی و فلسفه غیر اسلامی زندگی استوار است در عمل نتوانسته از توصیه‌های سیاست‌گذارانه کارآمد در مدیریت زندگی فردی و اجتماعی برخوردار باشد.

وی به کشف نظام‌مند «مسائل» مورد نیاز جامعه اسلامی برای نظریه‌پردازی در چارچوب علوم انسانی اشاره و بیان کرد: زندگی فردی و اجتماعی در نظام اسلامی مسائلی را برای اداره متعالی فرد و جامعه به وجود می‌آورد که این مسائل هر چند می‌تواند هم در واقعیت خویش و هم در بیان آن با مسائل همه بشریت مشترکاتی داشته باشد اما همه مسائل زندگی همه جوامع با تفاوت‌های فلسفی و فرهنگی و اجتماعی متفاوت می‌شوند.

 وی همچنین به بازخوانی ذخائر علوم و معارف اسلامی به ویژه فلسفه اسلامی به هدف ابتناء علوم انسانی که یک ضرورت بنیادی و اساسی است اشاره و تصریح کرد: یک روایت جدید از فلسفه اسلامی و نیز سایر علوم اسلامی به هدف ارائه تفسیری بنیادی از انسان، گام اساسی و مهم و شاید مهم‌ترین گام در نظریه‌پردازی در چارچوب علوم انسانی با رویکرد اسلامی است.ذخائر عظیم فکری اسلامی از منظر مبانی علوم انسانی روح معرفت اسلامی را در جان و جوهر این علوم خواهد دمید.

وی با بیان اینکه هم‌اکنون «علم غیر نافع» یک انگشت اتهام اساسی است که به سوی علوم انسانی اسلامی نشانه می‌رود، اظهار داشت: همانگونه که بخش عمومی و دولت برای سیاست‌گذاری و تصمیم‌گیری به دانشی اسلامی نیازمند است، تمام متن مردم نیز برای استدلال های اسلامی در مورد تمام باورها و رفتارها و یک کلمه تمام انتخابهای خویش در زندگی به عقلانیت و دانشی اسلامی نیازمندند.

رفیعی آتانی ادامه داد: ایجاد مراکز تخصصی نظریه‌پردازی در کنار مراکز علمی حوزوی و دانشگاهی جامع یک ضرورت انکارناپذیر است. دانشگاه و پژوهشگاه جامع دارای منافع فراوانی از جمله ایجاد زمینه ارتباطات بینا رشته‌ای است اما واقعیت آن است که ایجاد یک خلوت و عزلت علمی برای موضوعات و رشته‌های خاص علمی برای علوم انسانی اسلامی، نظیر «رویان» برای سلول‌های بنیادی ـ فرصت‌های زیادی را برای نوآوری‌های اثرگذار فراهم خواهد آورد.

 وی به مسئولیت جریان‌سازی فکری و فرهنگی کنگره بین‌المللی علوم انسانی اسلامی اشاره و تصریح کرد: با جمع‌بندی تلاش‌های علمی گذشته، فتح باب نوآوری‌های جدید و اصلاح و ترمیم نهادها و مراکز علمی، طرح مسائل جدید، ارزیابی انتقادی وضعیت گذشته و حال، پیوند بین مراکز نیازمند به علوم انسانی و مراکز تولید آن و نقد علوم انسانی متعارف و پایه‌گذاری فلسفه اسلامی علوم انسانی بر عهده دارد.

وی به شاخص های برگزاری کنگره های علمی جدی و غیر تشریفاتی اشاره و خاطرنشان کرد: ارزیابی وضعیت جاری آموزش و پژوهش در قلمرو علوم انسانی اسلامی، جمع‎یندی ادبیات علمی موجود در قلمرو علوم انسانی اسلامی، برداشتن یک گام جدید و جدی در روند رو به پیشرفت علوم انسانی اسلامی، جریان‌سازی علمی و فرهنگی برای ترقی فضای گفتمانی پیرامون علوم انسانی اسلامی و برقراری تعامل فرا ملی و بین‌المللی و استفاده متقابل از تجارب گوناگون به هدف پیشرفت علمی در قلمرو علوم انسانی اسلامی کمک می کند.

وی به ۱۲ محور ارائه مقالات در فراخوان عمومی کنگره با هدف دعوت از تمام پژوهشگران و اساتید حوزه و دانشگاه اشاره و اظهار داشت: نقد علوم انسانی متداول، معنا، ماهیت و شاخصه‌های علوم انسانی اسلامی، مبانی و فلسفه علوم انسانی اسلامی، روش شناسی علوم انسانی اسلامی، پیشینه علوم انسانی اسلامی و رویکردها، دیدگاه‌ها، ایده‌ها و نظریه‌های مطرح در علوم انسانی اسلامی از جمله موضوعات است.

وی افزود: زمینه‌ها و موانع کاربردی کردن علوم انسانی اسلامی، بررسی وضعیت کنونی علوم انسانی اسلامی (پیشرفت، رکورد یا انحطاط) در کشورهای مختلف اسلامی، نهادهای علمی متناسب با تولید و آموزش علوم انسانی اسلامی (دانشگاه اسلامی و غیره)، علوم انسانی اسلامی و دگرگونی در طبقه بندی علوم به‌طور عام و علوم انسانی به‌طور خاص،  آسیب شناسی علوم انسانی اسلامی و نقش علوم انسانی اسلامی در پیشرفت اسلامی نیز از دیگر محورهای ارائه مقالات است.

دبیر علمی کنگره آخرین فرصت ارسال چکیده مقالات در نخستین اعلام را ۳۱ شهریور ۱۳۹۰ اعلام و عنوان کرد:  به دلیل استقبال کم‌نظیر پژوهشگران این فرصت در دو مرحله به ۳۰ مهرماه و ۳۰ آبان ماه تمدید گردید و سرانجام  ۶۳۲ چکیده مقاله و ۴۰۶ مقاله به دبیرخانه کنگره واصل گردید که در نوع خود کم‌نظیر بوده است .

وی ادامه داد:  در ارزیابی اولیه ۱۸۱ مقاله مورد تایید داوران قرار گرفت که البته پس از تایید نهایی در مجموعه‌ی مقالات کنگره منتشر خواهد شد.همچنین ۶۲ مقاله از این مجموعه‌ی مقالات خارجی و داخلی حائز امتیاز ارائه به صورت سخنرانی در گنگره گردید.

رفیعی آتانی هدف اصلی از بعد بین المللی این کنگره را ایجاد ظرفیت مناسب برای تعامل علمی داخل کشور با خارج ، به ویژه جهان اسلام دانست و خاطرنشان کرد: این وظیفه با مدیریت تحسین بر انگیز دکتر دوستدار به عنوان رئیس کمیته بین المللی کنگره در مرکز همکاری های علمی بین المللی وزارت علوم ونیز همکاری مراکزی که در کشور مسئولیت های بین المللی داشتند به ویژه دانشگاه بین المللی المصطفی(ص) انجام پذیرفت.

وی تصریح کرد: در بعد بین المللی کنگره علاوه بر وصول ۱۴ چکیده مقاله و مقاله‌ی خارجی و حضور و ارائه مقالات ۱۰ نفر آنها در کمیسیون های تخصصی کنگره ، ۲ نشست تخصصی با حضور اندیشمندان داخلی و میهمانان خارجی پیش بینی گردید.

وی به کمیسیون‌های تخصصی کمیته‌ علمی کنگره اشاره و بیان داشت: تشکیل ۶ کمیسیون شامل فلسفه و روش شناسی علوم انسانی اسلامی، نقد علوم انسانی متداول، نظریه‌های ممتاز در علوم انسانی اسلامی،  رویکردهای رایج به علوم انسانی اسلامی در جهان اسلام، کاربردی‌سازی علوم انسانی اسلامی و کمیسیون طبقه‌بندی علوم اشاره کرد.

دبیر علمی کنگره به جایزه جهانی علوم انسانی اسلامی اشاره و افزود: در جلسات شورای سیاست‌گذاری مقرر گردید «جایزه جهانی علوم انسانی اسلامی» هر ساله به برترین نظریه و نوآوری علمی از میان جدیدترین نظریات ارائه شده در جهان  در قلمرو علوم انسانی اسلامی اعطاء گردد که تندیس آن امروز رونمائی خواهد شد.

وی به پنجمین جلسه شورای سیاست‌گذاری کنگره که در مشهد مقدس تشکیل شد اشاره و تصریح کرد: در این نشست ضمن تصویب تاسیس دبیرخانه دائمی کنگره بین‌المللی علوم انسانی اسلامی، مصوب شد تا به دلیل اهمیت و ضرورت بهره‌مندی این کنگره از تجربیات ، مدیریت و ارتباطات جامع حجت الاسلام والمسلمین غلامی، ریاست شورای سیاست‌گذاری دبیرخانه دائمی را بر عهده گیرد و نیز مصوب گردید که محل دبیرخانه دائمی، مرکز پژوهش‌های فرهنگی و اجتماعی صدرا باشد.

در نشست  کمسیون  طبقه  بندی  علوم  انسانی  اسلامی عنوان شد :

عالم  اسلامی  متکی  به  نظم  است

به  گزارش  ستاد  خبری  نخستین  کنگره  بین المللی  علوم  انسانی  اسلامی کمیسیون طبقه  بندی  علوم  انسانی  اسلامی  در  حاشیه  برگزاری  این  کنگره  آغاز به  کار  کرد.

غلام رضا  فدایی  دبیر  علمی  این  کمیسیون  با اشاره  به  اهمیت  موضوع  طبقه  بندی علوم انسانی اسلامی گفت:طبقه  بندی  نشانه  نظم  در  علوم  است و  هر انسانی  تلاش  می  کند  که  خود  را  به عنوان  یک  واحد  در نظر  بگیرد و  محور های  فکری  خود  را  منسجم  کند.

وی  با تاکید  به این  موضوع  که  عالم اسلام متکی  به  نظم  و نظام  است ، گفت:علمای اسلامی و  اندیشمندان  در تلاش اند تا  علوم  را  به  وحدت  برسانند .

فدایی  اظهار کرد: دلیل انتخاب عنوان این کمیسیون است که پس  از بحث تولید  علم  و  انتشار  کتب مربوطه  در مورد آن  بحث  طبقه  بندی  مطرح  می شود ،اما  لازم  به  ذکر است  که  در همان  ابتدای  امر  ما  نیازمند طبقه  بندی  هستیم و علت این  امر  علاقه  انسان  برای  رسیدن  به  وحدت است.

وی در ادامه  گفت:طبقه  بندی  علوم  کار جدی  و اساسی  است  و ما  در  تمام  قرون  شاهد  توجه  دانشمندان به  این  مسئله  بوده ایم اما  به  علت  دشوار  بودن این  موضوع  کمتر به بحث کشیده  شده  و  بیشتر  طبقه  بندی  های  موجود  به  صورت  شخصی  انجام  گرفته  است.

دبیر علمی  کمیسیون طبقه بندی انسانی اسلامی با اشاره  به مورد  توجه  قرار  نگرفتن  موضوع  طبقه  بندی  تصریح  کرد:دلیل این  بی  توجهی  در  جامعه  امروز  حضور  تکنولوژی و  پیشرفت  های  علمی  است  اما  معتقدم  در  کنار  این  پیشرفت ها  ما  نیازمند طبقه  بندی  علوم  هستیم.

  فدایی  در پایان  خاطر نشان کرد :امیدوارم  در  بحث  طبقه  بندی  علوم  آینده  روشنی  داشته  باشیم   و  با  استفاده  از  نظرات  موجود  بتوانیم  ارائه  دهنده  نظرات  به  جهان  باشم.